Ψυχολογία της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας

"... Όλοι οι φυλετικά αναπαραγόμενοι πολυκύτταροι οργανισμοί αρχίζουν τη ζωή τους τη στιγμή της σύλληψης ως μονοκύτταρα πλάσματα, που περιέχουν ένα σύνολο γενετικά κωδικοποιημένων πληροφοριών (με τη μορφή εντολών για τη σύνθεση των πρωτεϊνών) και μια ενεργειακή αποθήκη. Μέσω μιας εκπληκτικής, αν και ακόμη ελλιπώς κατανοητής, σειράς διαδικασιών, που συνιστά την ανάπτυξη (οντογένεση), αυτές οι γενετικές εντολές εκφράζονται στα εντόνως διαφοροποιημένα πολυκύτταρα πλάσματα, όπως εμείς. Η ανάπτυξη όμως δεν είναι αυτόματη και προκαθορισμένη διαδικασία εκδήλωσης, που μόλις ξεκινήσει συνεχίζει μόνη της για να καταλήξει στην ολοκληρωμένη μορφή του ώριμου οργανισμού. Αντίθετα, κάθε άτομο ξαναδημιουργείται ουσιαστικά εξαρχής ως μοναδικό προϊόν μιας ασύλληπτα σύνθετης σειράς αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στα διάφορα τμήματα της γενετικής συγκρότησης αυτού του ατόμου αλλά και ανάμεσα στο περιβάλλον. Όλη αυτή η πολύπλοκη, σύνθετη, δυναμική και πιθανοκεντρική διαδικασία περιγράφεται με τον όρο επιγένεση. Λόγω της φύσης της επιγένεσης, ουδείς μπορεί να υποστηρίξει ότι ένα φαινοτυπικό χαρακτηριστικό οφείλεται αποκλειστικά στα γονίδια (π.χ. το μέγεθος των ποδιών). Τα γονίδια υπαγορεύουν κάποια περιοχή πιθανών μεγεθών, π.χ. για τα πόδια. Το τελικό τους μέγεθος είναι βέβαια μέσα σ' αυτήν την περιοχή, αλλά η οριστική του θέση καθορίζεται από άλλους παράγοντες. [...]