Καπνομάγαζα

Το Σεπτέμβριο του 2003 προσκλήθηκα από τον Δήμο Αγρινίου να φωτογραφίσω τις καπναποθήκες που βρίσκονται μέσα στην πόλη. Ξεκίνησα την εργασία χωρίς να έχω ιδιαίτερη γνώση σχετικά με την ιστορία του καπνού. Η φωτογράφιση και η έρευνα με οδήγησαν αργότερα στον Βόλο κι από εκεί στη Δράμα, στην Καβάλα και την Ξάνθη. Στη βόρεια Ελλάδα τα καπνεργοστάσια τα λένε "καπνομάγαζα". Η περιπλάνηση μέσα στις αχανείς αίθουσες, που κάποτε έσφυζαν από ζωή, με έκανε να ανακαλύψω πόσο σημαντική υπήρξε στην Ελλάδα όχι μόνο η καλλιέργεια του καπνού, αλλά και το εμπόριό του. Σε κάθε αποθήκη που έμπαινα με εντυπωσίαζε το μέγεθος. Αυτά τα πολυώροφα κτήρια με τα ψηλοτάβανα μονόχωρα σαλόνια, τα κλιμακοστάσια, τα ανεβατώρια, τους ατελείωτους διαδρόμους και τις εκτός λειτουργίας μηχανές κέντρισαν το ενδιαφέρον μου. Ο τρόπος που έμπαινε το φως από τα μισάνοιχτα παντζούρια, η πατίνα στα πέτρινα ντουβάρια, τα νοτισμένα πατώματα από την υγρή μυρωδιά του καπνού με οδήγησαν να επικεντρώσω τη φωτογράφιση στους εσωτερικούς χώρους. Κάθε πρωί που πήγαινα να φωτογραφίσω ένα καινούργιο καπνομάγαζο, καρδιοχτυπούσα σαν σε εφηβικό ραντεβού. Πρώτα εξερευνούσα τους σκοτεινούς χώρους με ένα φακό, ώστε να εντοπίσω τα ενδιαφέροντα σημεία. Και ύστερα, αφού η ταραχή είχε καταλαγιάσει, ξεκινούσα τη φωτογραφική αποτύπωση. Μερικές φορές, που ο καιρός δεν ήταν καλός ή το καπνομάγαζο χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον, έφευγα εξουθενωμένος από το περπάτημα και το κουβάλημα. Σε ένα καπνομάγαζο βούλιαξα έως τη μέση στο σάπιο πάτωμα. Σε ένα άλλο υποχώρησε η στέγη από τα ορμητικά νερά της βροχής, Είναι μια εργασία που χρειάστηκε χρόνο για να ολοκληρωθεί. Αφιέρωσα τον απαιτούμενο χρόνο φωτογραφίζοντας με φιλμ. Χρησιμοποίησα φιλμ, αν και "φθαρτό", γιατί με ένα κλικ το θέμα μπορεί να περάσει στην αιωνιότητα. Δεν έχει ανοχές σε τεχνικά λάθη και απαιτεί προσοχή η λήψη κάθε φωτογραφίας. Η συγκέντρωση είναι έντονη. Πολλές φορές που συνοδευόμουν από κάποιον υπεύθυνο, εκείνος, βλέποντας πόσο απόμακρος γινόμουν, με άφηνε και επέστρεφε μετά από δύο τρεις ώρες για να κλειδώσει και να φύγουμε. Η ενότητα των φωτογραφιών έγινε με αφορμή την προηγούμενη κοινή χρήση αυτών των κτηρίων, αλλά και την αλλαγμένη σημερινή τους. Μολονότι μπορούν να αντληθούν ιστορικές και αρχιτεκτονικές πληροφορίες, δεν αποτελεί επιστημονική μελέτη. Είναι μέρος ενός ευρύτερου σχεδίου καταγραφής όλων των καπναποθηκών της Ελλάδας, όπου θα παρουσιάζεται η βιομηχανική κληρονομιά που μας άφησε η καλλιέργεια του καπνού. Με σκοπό να διατηρηθούν πριν καταρρεύσουν ή γκρεμιστούν, αυτά τα μνημεία επιβεβαιώνουν ότι το εμπόριο καπνού αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της οικονομικής και πολιτιστικής ιστορίας του τόπου μας. (Καμίλο Νόλλας)