Οι περιπέτειες της διαλεκτικής

Εκείνο που μετατρέπει τη μαρξιστική κριτική σε δόγμα και την εμποδίζει να είναι αυτο-κριτική είναι η βεβαιότητα του ότι κρίνεται η ιστορία εν ονόματι της Ιστορίας, ότι δε λέγεται τίποτε το όποιο να μη λέει η ίδια, ότι εκφέρεται για το παρόν μία ετυμηγορία εγγεγραμμένη στο ίδιο το παρόν, ότι εκφράζονται σε λέξεις και σε ιδέες σχέσεις που προϋπάρχουν αυτούσιες μέσα στα πράγματα, κοντολογής ο υλισμός. Είναι επομένως αδύνατο να κοπεί ο κομουνισμός στα δύο, να του δοθεί δίκηο σε ό,τι αρνείται και άδικο σε ό,τι θέτει: γιατί συγκεκριμένα ο τρόπος με τον όποιο θέτει είναι ήδη παρών στον τρόπο με τον οποίο αρνείται: στην κριτική που ασκεί στον καπιταλισμό, υπάρχει ήδη, όχι οπωσδήποτε, μία ουτοπική παράσταση του μέλλοντος, αλλά τουλάχιστον η απολυτότητα μιας άρνησης ή η άρνηση πραγματοποιημένη, η καλούμενη από την ιστορία κοινωνία "χωρίς" τάξεις.