Αισθήσεις και ψευδαισθήσεις της προόδου

Πρόοδος είναι η αιτιοκρατικά προσδιορισμένη ευθύγραμμη, χωρίς παλινδρομήσεις, πορεία προς τα εμπρός. Αυτή είναι η έννοια της προόδου που αποτέλεσε την βάση του απελευθερωτικού προγράμματος του Διαφωτισμού. Η έννοια αυτή, παρά την κριτική που υπέστη, εξακολουθεί να είναι ιδέα συναρπαστική και σε πολλούς να φαντάζει ως αυτονόητη. Γι' αυτό και το πρόβλημα της προόδου ξανατίθεται. Ξανατίθεται σήμερα με νέα μορφή: Ποιά είναι η έκταση της ισχύος της και ποιά είναι τα όριά της; Έως που φθάνει η "αίσθηση" και που αρχίζει η "ψευδαίσθηση" της προόδου; Ο παρών τόμος προσπαθεί να προσεγγίσει το πολυδιάστατο αυτό πρόβλημα όχι μονογραφικά αλλά με μεμονωμένες "Μελέτες" και "Δοκίμια". Με τις "Μελέτες" φωτίζεται πρώτα το βασικό γνωσιολογικό πρόβλημα σε τομείς της επιστημονικής γνώσεως και επιχειρείται κατόπιν η πρώτη οριοθέτηση από πεδία αισθητικής και υπαρξιακής εμπειρίας. Με τα "Δοκίμια" επισημαίνονται ή υπονοούνται τα όρια της προόδου σε θέματα εφαρμοσμένης ηθικής (βιοηθικά, κοινωνικοηθικά, δικαιοηθικά). Οι καταληκτικές "Συνομιλίες με φίλους" αποτελούν τον επιβεβαιωτικό απόηχο των θέσεων αυτών.