Ο καλλιεργημένος επιστήμων άνθρωπος

Σήμερα (στον απόηχο αυτού του αντινομικού αιώνα που φεύγει), πρέπει να διαθέτει κανείς οξύτατη αίσθηση και διαίσθηση για ν’ ανακαλύπτει τα ίχνη που αφήνει το ανθρώπινο πνεύμα στο ακαλλιέργητο έδαφος των ενστίκτων. Γιατί το έδαφος αυτό είναι τόσο ανώμαλο κι ανεξερεύνητο, ώστε τα χνάρια που αφήνει πάνω του το πνεύμα, να είναι μόλις ή καθόλου αντιληπτά απ’τους ευαίσθητους αναζητητές του. Ολόκληρος ο ατομικός και ο κοινωνικός χώρος είναι σκεπασμένος με τους κάκτους και τις παραφυάδες των ταπεινών ενστίκτων και των άγριων παθών. Η ψυχολογία της ομάδας και η ψυχολογία του ατόμου, μας δίνουν ανεπιφύλακτα τη θλιβερή αυτή κατάθεση. Μια κατάθεση δυσοίωνη, που στηρίζεται σε θεμέλια επιστημονικά, αντλώντας τα τεκμηριωμένα της πορίσματα από τους χώρους της Βιολογίας, της Κοινωνιολογίας και της Κοινωνιοβιολογίας (Sociobiology). Η ψυχολογία (και η φιλοσοφία) της ανθρώπινης συμπεριφοράς (behavior), που τις τελευταίες δεκαετίες έχει να μας προσφέρει πολλές γνώσεις και αποκαλύψεις, έρχεται να μας βεβαιώσει για την απελπιστικά βραδύτατη πορεία του "εξανθρωπισμού" του ανθρώπου. Και σ’ αυτό ακριβώς το γεγονός οφείλεται η διάψευση των ελπίδων, ένα σωρό αισιόδοξων ανθρωπιστών, μετά τον Β΄ παγκόσμιο πόλεμο, που στάθηκε μια βαθύτατη τομή στην ιστορία του ανθρώπου. Υποθέσανε πολλοί, πως ύστερα από την τραγική κακομεταχείριση των ανθρώπινων δικαιωμάτων και αξιών, σ’ αυτόν τον αδυσώπητο πόλεμο, θα φρονηματίζονταν όλοι οι λαοί, και οι πνευματικές αξίες θα γνώριζαν μια καινούρια άνθιση. Αλλά διαψεύσθηκαν οικτρά οι προσδοκίες τους. Οι ανθρωπιστικές αξίες γνώρισαν καινούρια κακομεταχείριση στη διάρκεια πολλών θερμών και ψυχρών νέων πολέμων στον πλανήτη μας. Ο πόνος, η δυστυχία και η ντροπή, η ταπείνωση, η τρομοκρατία και η ανελευθερία, στις χώρες του τρίτου κόσμου, στις κοινωνίες του πρώην "υπαρκτού σοσιαλισμού" αλλά και στη γηραιά ήπειρο της "πολιτισμένης" Ευρώπης, αντί να υποχωρούν, σημειώνουν έξαρση. Το άγχος του σύγχρονου ανθρώπου πολλαπλασιάζεται και όλα τα "σημεία των καιρών" τον ωθούν σ’ έναν απαισιόδοξο σκεπτικισμό...