Κοινός νους, αλήθεια, μεταφυσική και πραγματισμός

Ο γηραιός κοινός νους, ο δρόμος της ορθολογικοποίησής τους, στηρίζεται σε ένα σύνολο εννοιών, οι σπουδαιότερες απ' τις οποίες είναι: Πράγμα, Το ίδιο ή διαφορετικό, Είδη, Πνεύματα, Σώματα, Ένας χρόνος, Ένας χώρος, Υποκείμενο και κατηγορήματα, Αιτιακές επιδράσεις, Το φανταστικό, Το πραγματικό... Τη στιγμή που ο πραγματισμός κάνει αυτή την ερώτηση, βλέπει την απάντηση: Αληθινές ιδέες είναι εκείνες τις οποίες εμείς μπορούμε να αφομοιώσουμε, να εγκυρώσουμε, να επιβεβαιώσουμε και να επαληθεύσουμε. Ψευδείς ιδέες είναι εκείνες τις οποίες δε μπορούμε να... Άλλη εκτός απ' αυτήν την πρακτική σημασία οι λέξεις Θεός, Ελεύθερη Βούληση, Σχέδιο κ.ο.κ. δεν έχουν. Παρά το ότι μπορούν να είναι σκοτεινές καθεαυτές ή διανοητικά θεμιτές, όταν τις φέρουμε στη λόχμη της ζωής μαζί μας, εκεί το σκότος, αυξάνεται σε φως... Ο Θεός είναι έξω και πάνω από κάθε αναγκαίο γένος, ένα άπειρο, απλό, τέλειο, ακίνητο, αιώνιο, νους κλπ. Είναι τέτοιοι ορισμοί πραγματικά ωφέλιμοι; Δηλώνουν λιγότερο από τίποτε στην πομπώδη εσθήτα των επιθέτων. Μόνο ο πραγματισμός μπορεί να διαβάσει ένα θετικό νόημα γι' Αυτόν και γι' αυτό στρέφει πλήρως τα νώτα του στη διανοητική προσέγγιση. William James