Τι είναι διαφωτισμός

Σήμερα όταν ένα περιοδικό θέτει στους αναγνώστες του ένα ερώτημα, έχει σκοπό να συλλέξει απόψεις επί ενός θέματος για το οποίο ο καθένας έχει ήδη μια γνώμη· δεν υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να μάθει κανείς κάτι καινούργιο. Κατά τον δέκατο όγδοο αιώνα, οι εκδότες προτιμούσαν να θέτουν στο κοινό ερωτήματα σχετικά με προβλήματα τα οποία δεν είχαν ακόμη επιλυθεί. Δεν ξέρω κατά πόσο αυτή η πρακτική ήταν περισσότερο αποτελεσματική· αναμφισβήτητα όμως παρουσιάζει μεγαλύτερο ενδιαφέρον. Με κάποια ευκαιρία, στο πλαίσιο αυτής της συνήθειας, τον Νοέμβριο του 1784 ένα γερμανικό περιοδικό, το Belninische Monatschrif, δημοσίευσε μια απάντηση στο ερώτημα: Was ist Aufklarung? και ο απαντών ήταν ο Καντ. Ένα έλασσον κείμενο, ίσως. Όμως νομίζω ότι σημασιοδοτεί μια διακριτική είσοδο στην ιστορία της σκέψης πάνω σ' ένα ερώτημα στο οποίο η σύγχρονη φιλοσοφία δεν μπόρεσε να απαντήσει, αλλά και από το οποίο ποτέ δεν μπόρεσε να απαγκιστρωθεί. Πρόκειται για ένα ερώτημα το οποίο επαναλαμβάνεται με ποικίλες μορφές επί δύο αιώνες τώρα. Από τον Χέγκελ μέσω του Νίτσε ή του Μαξ Βέμπερ, μέχρι τον Χορκχάιμερ ή τον Χάμπερμας, κανένας σχεδόν φιλόσοφος δεν απέφυγε να αντιμετωπίσει το ερώτημα αυτό, άμεσα ή έμμεσα. Τι είναι, λοιπόν, το φαινόμενο αυτό που ονομάσθηκε "Aufklarung" και το οποίο έχει καθορίσει, εν μέρει τουλάχιστον, το τι είμαστε, τι σκεπτόμαστε και τι πράττουμε σήμερα; [...] Μισέλ Φουκώ