Η ηθική της φιλοξενίας

Η ηθική της φιλοξενίας του Ζακ Ντερριντά αποτελεί ίσως τη σημαντικότερη και την πλέον εκτενή απόπειρα του φιλοσοφικού στοχασμού να απαντήσει κριτικά στη διαρκώς αυξανόμενη εχθρότητα των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων προς συγκεκριμένες κατηγορίες ξένων, όπως είναι οι πρόσφυγες και οι μετανάστες. Ο Ντερριντά υποστηρίζει ότι η έννοια της φιλοξενίας διέπεται από μια ανεπίλυτη "απορία": αφενός υπάρχει ο "απροϋπόθετος νόμος της απεριόριστης φιλοξενίας", ο οποίος επιτάσσει την άνευ όρων δεξίωση του άλλου, δηλαδή την παροχή φιλοξενίας στον ξένο χωρίς προϋποθέσεις, περιορισμούς και ανταλλάγματα αφετέρου, υπάρχουν οι "υπό προϋποθέσεις" νόμοι της φιλοξενίας που, ενώ θεσπίζουν ένα δικαίωμα και ένα καθήκον στη φιλοξενία, ταυτόχρονα θέτουν την εκπλήρωσή τους υπό όρους πολιτικούς, δικαιικούς και ηθικούς. Αν και οι δύο έννοιες της φιλοξενίας είναι ετερογενείς και δεν ανάγονται η μία στην άλλη, ταυτόχρονα ανακαλούν η μία την άλλη. Αυτό συμβαίνει διότι, από τη μία πλευρά η πολιτική ή η ηθική δράση χρειάζεται να σχετίζεται με μια απροϋπόθετη ή άπειρη ευθύνη, προκειμένου να μην αναχθεί στις αμφιλεγόμενες απαιτήσεις του εκάστοτε ιστορικού, κοινωνικού και πολιτικού πλαισίου. Από την άλλη πλευρά οι νόμοι ενός δικαιώματος και ενός καθήκοντος στη φιλοξενία είναι απαραίτητοι, προκειμένου να εγκαθιδρυθούν εκείνες οι προϋποθέσεις που θα επιτρέψουν στη φιλοξενία να καταστεί πραγματική και να μην παραμείνει εσαεί ευσεβής πόθος ή ουτοπία. Αυτή η ασυμμετρία μεταξύ της απροϋπόθετης και της υπό όρους φιλοξενίας διατηρεί τη φιλοξενία ως ένα διαρκές διακύβευμα, αφού κάθε συγκεκριμένο συμβάν δεξίωσης του άλλου δεν μπορεί παρά να υπολείπεται των απαιτήσεων του απροϋπόθετου νόμου της απεριόριστης φιλοξενίας. Οι απόψεις του Ντερριντά περί φιλοξενίας εξετάζονται κριτικά στο βιβλίο αυτό υπό το φως της φιλοσοφικής σκέψης των Εμμανουέλ Λεβινάς, Ιμμάνουελ Καντ και Ρενέ Σερέρ, ενώ, μεταξύ άλλων, προβληματοποιείται η διαζευκτική διάκριση που ο Ντερριντά εγκαθιστά, σε ένα αρχικό επίπεδο, μεταξύ της απροϋπόθετης και της υπό όρους φιλοξενίας, καθώς και η χρήση εκ μέρους του όρων, όπως "καθαρή", "πραγματική", "αληθινή" ή "απόλυτη" φιλοξενία, όρους τους οποίους η ίδια η ντερριντιανή αποδόμηση έχει θέσει υπό αμφισβήτηση.