Το ευγενές εμπόριο της συμπάθειας

Ανεξάρτητα από τις ιστορικές συνθήκες γένεσής τους, οι ιδέες έχουν τη δική τους αξία και δυναμική. Έτσι και οι ιδέες που αναδείχθηκαν στην τόσο πλούσια και πολυεπίπεδη συζήτηση, στις πόλεις της Σκωτίας του 18ου αιώνα, εξακολουθούν να αποτελούν πολύτιμα κοιτάσματα, θησαυρούς για την παγκόσμια κουλτούρα, που ακόμη στις μέρες μας εμπνέουν την έρευνα και τη σκέψη. Ιδιαιτέρως, τα τελευταία σαράντα χρόνια, το γόνιμο ενδιαφέρον για τον σκωτικό Διαφωτισμό γνωρίζει μία άνευ προηγουμένου άνθιση σε όλο το φάσμα των κοινωνικών επιστημών, σε μία πραγματικά διεθνή συζήτηση. Οι γοητευτικές ιδέες είναι εκτεθειμένες σε ειδωλοποίηση και κατασκευές ιδεολογημάτων. Η σκωτική ουτοπία του ειδυλλιακού πρώιμου φιλελευθερισμού δεν αποτελεί εξαίρεση. Από τον οικονομικό φιλελευθερισμό της σχολής του Μάντσεστερ, του 19ου αιώνα, μέχρι τον νεοφιλελευθερισμό της αυστριακής σχολής του 20ού, γνώρισε πολλές αναχρονιστικές και ανιστόρητες επανεκδόσεις και προκρούστειες επικαιροποιήσεις. Η σκωτική ουτοπία της γενικής, αυθόρμητης εναρμόνισης γεννήθηκε υπό ειδικές και ανεπανάληπτες ιστορικές προϋποθέσεις. Αλλά, ακόμα και στη Βρετανία, η ανατροπή της διεθνούς συγκυρίας με τη Γαλλική Επανάσταση, σε συνδυασμό με τη ριζική κοινωνική αναδιάρθρωση που έφερε η Βιομηχανική Επανάσταση του 19ου αιώνα, αρκούσαν για να αρθεί κάθε επίφαση επικαιρότητας από τον πλούτο των ιδεών που γέννησε η σκωτική ουτοπία του σύντομου 18ου αιώνα.