Γνώση και μέθοδος στον Bergson

Αντικείμενο του βιβλίου αποτελεί η εμβάθυνση στα πορίσματα των διαδοχικών μεθοδολογικών αναζητήσεων του Bergson (1859-1941), προκειμένου να οδηγηθεί στην κατά το δυνατόν βεβαιότερη γνώση του συνόλου της πραγματικότητας. Έχοντας διαπιστώσει, με βασικό μεθοδολογικό εργαλείο την εμπειρία, σε όλες τις εκδοχές της, ότι σημαντικές οντολογικές περιοχές -η ψυχή, η ζωή, η κοινωνία, ακόμη και η ύλη- όχι απλώς μεταβάλλονται διαρκώς, με διαφορετικούς βεβαίως ρυθμούς, αλλά χαρακτηρίζονται από "ακατάπαυστη ανάδυση απρόβλεπτης καινοτομίας", ο γάλλος φιλόσοφος αρνείται να τις πραγματευθεί με βάση τις μεθόδους της μαθηματικοποιημένης φυσικής, που είχαν εφαρμοστεί σε όλες τις πτυχές της πραγματικότητας από τον 17ο αιώνα μέχρι την εποχή του. Συνακόλουθα, επιδιώκοντας να γνωρίσει με τη μέγιστη δυνατή ακρίβεια το αντικείμενο της εκάστοτε έρευνάς του, ο Bergson συμπληρώνει τη διανοητική γνώση, η οποία ακινητοποιεί και στερεοποιεί ό,τι προσεγγίζει, με την ενορατική, η οποία, σεβόμενη "τις αρθρώσεις του πραγματικού", συλλαμβάνει κάθε συγκεκριμένη διαρκούσα πραγματικότητα σε όλο τον πλούτο της: στους μαιάνδρους της, στους κυματισμούς της, στις αποχρώσεις της. Σύμφωνα με τη δυναμοκρατική φιλοσοφία του Bergson, που αναπτυσσόταν, σε κάθε στάδιό της, σε διαρκή και συχνά γόνιμο διάλογο με τις επιστήμες, δεν υπάρχουν πράγματα, υπάρχουν ροές και γίγνεσθαι· δεν υπάρχουν καταστάσεις, υπάρχουν τάσεις και κατευθύνσεις. Ακριβώς επειδή η υπερδιανοητική -και όχι αντιδιανοητική- ενόραση συλλαμβάνει, με κοπιώδη και συχνά εξαντλητική προσπάθεια, τις εν εξελίξει τάσεις κάθε οντότητας που μελετά, συμπληρώνει την από πολλές απόψεις χρήσιμη, κυρίως σε πρακτικό επίπεδο, εννοιολογική γνώση με τη γνώση μέσω προσεκτικά επιλεγμένων εικόνων προκειμένου να βρισκόμαστε όσο γίνεται πιο κοντά στο συγκεκριμένο. Το αποκορύφωμα της διαρκούς ερευνητικής προσπάθειας του Bergson υπήρξε το εγχείρημα δημιουργίας νέου τύπου εννοιών, "ρευστών" ή "ευέλικτων" (λ.χ. διάρκεια, ποιοτική πολλαπλότητα, ασυνείδητο), έτσι ώστε να αντιστοιχούν όσο γίνεται ακριβέστερα στις διαρκώς μεταβαλλόμενες οντότητες. Η ερευνητική του αυτή εγρήγορση δεν μπορούσε παρά να εμπνεύσει χορεία άλλων φιλοσόφων, που οικειοποιήθηκαν δημιουργικά τόσο μεθοδολογικά ευρήματά του όσο και βασικά θέματα και ιδέες της φιλοσοφίας του.