Περί μεγεθών και αποστημάτων ηλίου τε και σελήνης

Ο Αρίσταρχος από τη Σάμο, ο Κοπέρνικος της αρχαιότητας, ήταν εκείνος που, σύμφωνα με τον Αρχιμήδη, παρουσίασε για πρώτη φορά ολοκληρωμένο το ηλιοκεντρικό σύστημα, τις πρώτες δεκαετίες του Γ΄ π.Χ. αιώνα, συνθέτοντας σε μια μεγαλειώδη σύλληψη τις προηγούμενες αστρονομικές και μαθηματικές γνώσεις των αρχαίων Ελλήνων, πολλές από τις οποίες ήδη ανάγονταν στην Ε΄ προ Χριστού εκατονταετία. Επιπλέον, πρώτος αυτός κατανόησε τις ιλιγγιώδεις αποστάσεις μεταξύ των ουρανίων σωμάτων, τα μεγέθη τους, ή εξέφρασε την πεποίθηση ότι η γη στρέφεται γύρω από τον άξονά της καθώς και περί τον ήλιο, άποψη που του αποδίδει εκτός από τον Αρχιμήδη και ο Πλούταρχος, αναφερόμενος μάλιστα σ' αυτό το θέμα περισσότερες από δύο φορές στα έργα του. Τις δοξασίες του Σαμίου μαθηματικού και αστρονόμου φαίνεται πως ασπάζονταν και άλλοι πολλοί, οι οποίοι πιθανώς αποτελούσαν έναν χαλαρό σύνδεσμο/ ομάδα περί αυτόν, όπως μας αφήνει να εννοήσουμε ο Σέξτος ο Εμπειρικός γράφοντας: "αυτοί που αθετούν την κίνηση του κόσμου και ακολουθούν τη δοξασία ότι η γη κινείται, όπως εκείνοι οι γύρω από τον Αρίσταρχο τον Μαθηματικό, οι οποίοι παρ' όλα αυτά δεν κωλύονται στη σύλληψη της έννοιας του χρόνου". Στις απόψεις του στηρίχθηκε βεβαιωμένα και ο Κοπέρνικος, όταν στοιχειοθέτησε τη δική του ηλιοκεντρική θεωρία δεκαοχτώ αιώνες αργότερα.