Ιστορία του νέου ελληνισμού

Επειδή ο αναγνώστης του έργου μου θα διερωτήθηκε ασφαλώς αρκετές φορές, πώς ξεκίνησα την προσπάθεια μου αυτή, ποιες ήταν οι πρώτες μου σκέψεις, πώς συνειδητοποίησα την ανάγκη για την πραγμάτωση του σκοπού μου, αισθάνομαι την υποχρέωση να προβώ σε μερικές εξομολογήσεις. Η ιδέα άρχισε να φτερουγίζει στο μυαλό μου πολύ ενωρίς, στις αρχές του 1943, όταν ο επόπτης της κενής τότε έδρας της ιστορίας της νεοτέρας Ελλάδος καθηγητής της βυζαντινής Ιστορίας Ιωάννης Βογιατζίδης μου ανέθεσε ως νεοεκλεγμένο υφηγητή να διδάξω, κατά το ακαδημαϊκό έτος 1943-1944 την εποχή του Καποδίστρια (Ιανουάριος 1828 - Σεπτέμβριος 1831). Επειδή έντονη επιθυμία μου ήταν να ανταποκριθώ όσο το δυνατόν καλύτερα στην εμπιστοσύνη του επόπτη καθηγητή, καθώς και των μελών της φιλοσοφικής σχολής, άρχισα αμέσως -με αίσθημα υψηλής ευθύνης- να ετοιμάζω τα μαθήματα μου με βάση αναλυτικό μου σχέδιο περιεχομένων, ανατρέχοντας ιδίως στις σχετικές πηγές -άλλα και στα βοηθήματα- και αναζητώντας παράλληλα τη συνδρομή των λεγόμενων βοηθητικών επιστημών της ιστορίας, δηλαδή της δημόσιας και πολιτικής οικονομίας, της ψυχολογίας ατόμων και μαζών, της κοινωνιολογίας, της ανθρωπογεωγραφίας, του συνταγματικού δικαίου, των διαφόρων θεωριών της Ιστορίας, κλπ-, για την κατανόηση και ερμηνεία των διαφόρων προβλημάτων, τα όποια θα συναντούσα κατά την πορεία της έρευνάς μου. Με τέτοια λοιπόν ευρεία βάση και προοπτική, καθώς και σύμφωνα με τις αρχές που διατύπωσα παραπάνω, καθώς και στις "Εισαγωγές" των τόμων του έργου μου, γράφονταν και ξαναγράφονταν επί δεκαετίες τα κεφάλαια της Ιστορίας μου, ώσπου έφτασα στο τέρμα του σκοπού μου, στο τέλος του ταξιδιού μου στο παρελθόν και παραδίδω τώρα -ύστερα από μισόν αιώνα συνεχών αναζητήσεων και ερευνών- στο έθνος ολοκληρωμένο το έργο μου.