Τεχνών κρίσεις

Η καλλιτεχνική έκφραση και η κριτική σκέψη είναι δυο από τις πολυτιμότερες εκφάνσεις της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Σε όλους τους πολιτισμούς, ανεξάρτητα από το εκάστοτε θεσμικό πλαίσιο, οι άνθρωποι παράγουν τέχνη και διατυπώνουν κρίσεις για φαινόμενα και γεγονότα που τους αφορούν. Από τη φύση τους, οι δυο λειτουργίες συνδέονται άρρηκτα επειδή έχουν ως κοινή αφετηρία τον ανθρώπινο νου και ως κοινό αντικείμενο την εικόνα του κόσμου. Η σχέση τους γίνεται πιο στενή και επίσημη στην περίπτωση της τεχνοκριτικής, όταν δηλαδή το κρινόμενο μέρος είναι η τέχνη. Το ίδιο συμβαίνει και όταν η ίδια η τέχνη ασκεί κριτική, πράγμα όχι σπάνιο. Τίποτε δεν εμποδίζει τη συνύπαρξη των δυο ιδιοτήτων σε κάθε δημιουργική διαδικασία, συνύπαρξη αρμονική ή συγκρουσιακή, αλλά πάντως σύμφωνη με τη φύση του πολιτισμένου ανθρώπου. Η θεσμοθετημένη κριτική των καλλιτεχνικών έργων ξεκίνησε από μια διάθεση μελέτης, γνώσης και επικοινωνίας, ως βήμα πέρα από την πρωταρχική εμπειρία της τέχνης το οποίο θα πλούτιζε τα αποτελέσματα αυτής της (αναντικατάστατης) εμπειρίας με επί πλέον ερμηνευτικές και αξιολογικές διαστάσεις. Ο κριτικός παράγει το δικό του έργο αναφερόμενος σε έργα άλλων. Πλείστοι όσοι καλλιτέχνες κάνουν ακριβώς το ίδιο. Η ενασχόληση με την τέχνη μπορεί να μην είναι πάντα ανιδιοτελής, αλλά αυτό ισχύει εξίσου για τους κριτικούς και για τους καλλιτέχνες. Ούτε η τέχνη ούτε η κριτική εκπηγάζουν από τις πιο αγγελικές περιοχές της ανθρώπινης ζωής, όσο και αν μας αρέσει να εξιδανικεύουμε την παρουσία τους. Το νέο πρόσωπο που παίρνει στην κάθε εποχή η αναζήτηση της αλήθειας αντανακλά πάντα τα πιο σκληρά διλήμματα, τις ανησυχίες των συνειδήσεων και τα κοινωνικά προβλήματα. Σε αυτό το δύσβατο πεδίο αναπτύσσεται η τέχνη και η κριτική, άλλοτε σύμμαχοι, άλλοτε αντίπαλοι, σε μια σχέση αλληλοεξάρτησης, συχνά αμήχανη, που καλύπτει την εναγώνια ανάγκη και των δυο για αγαστή συμπόρευση. Το κείμενο που ακολουθεί είναι αφιερωμένο στην επιθυμητή αρμονική συμβίωση των δυο μερών η οποία παραμένει ανεκπλήρωτη εδώ και μερικούς αιώνες.