Ελένη Βακαλό

Μοναδική και μοναχική περίπτωση στον ποιητικό χώρο Η Ελένη Βακαλό (Κωνσταντινούπολη 1921 – Αθήνα 2001) εμφανίζεται στα γράμματα το 1944. Τον επόμενο χρόνο εκδίδει την πρώτη ποιητική της συλλογή με το κύρος των εκδόσεων Ίκαρος. Ακολουθούν τέσσερις ακόμη συλλογές, από τις οποίες «αποσιωπά» μεγάλο μέρος του συνόλου όταν προχωρά και εκδίδει το 1995 τη συγκεντρωτική έκδοση Το άλλο του πράγματος. Ποίηση 1954-1994, στις εκδόσεις Νεφέλη. Η Βακαλό «κατέφυγε στα απρόσιτα όπως λαός εν διωγμώ». Επιλογή συνειδητή που την καθιστά εξαρχής μοναδική και μοναχική περίπτωση στον ποιητικό χώρο των ποιητριών της γενιάς της. Απορρίπτοντας την πρώτη περίοδο του ποιητικού της έργου, προσχώρησε στον δύσκολο και «επικίνδυνο» δρόμο της αναγωγής του βιώματος σε «πράγμα», δίδοντάς του αντικειμενική υπόσταση και καθιστώντας το επιλογή «αισθητικής ιδιοτέλειας» υψηλού κινδύνου, που πλέον στις μέρες μας αναδεικνύει το έργο της με τη συγχρονική του ισχύ ως μια εναρκτήρια κατάκτηση και δυναμική παρουσία στον νεοελληνικό ποιητικό κανόνα. Παράλληλα, η συστηματική ενασχόλησή της με την εικαστική κριτική ανέδειξε τη διεισδυτική ματιά της, από τη σκοπιά της εικονιστικής ποιητικής της. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η χρήση της γλώσσας, καθώς διαχειρίζεται ένα μεικτό ιδιόλεκτο και τολμά τη συνύπαρξη λόγιων στοιχείων με εκφράσεις της καθομιλουμένης που απηχούν τη ζώσα πραγματικότητα του προφορικού λόγου, γεγονός που συνάδει με τη διατάραξη της σύνταξης που συστηματικά επιχειρεί. Η σκέψη για τη δημιουργία ενός ειδικού αφιερώματος για τη Βακαλό και την ανανέωση του ενδιαφέροντος για το έργο της προτάθηκε από το ηλεκτρονικό περιοδικό Χάρτης στη Μαρία Κακαβούλια, καθηγήτρια ρητορικής και αφηγηματολογίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και στην Άντεια Φραντζή, ομότιμη καθηγήτρια φιλολογίας και λογοτεχνίας στο ΑΠΘ. Εξαρχής πρυτάνευσε η ιδέα της ανάδειξης νεότερων μελετητών αλλά και, ευρύτερα, κριτικών λογοτεχνίας, συγγραφέων, ποιητών, με στόχο σύγχρονες αναγνώσεις του έργου της, με την πεποίθηση πως το ποιητικό έργο της Βακαλό είχε εντυπωσιακά επικαιροποιηθεί μέσα στην πάροδο των χρόνων, καθώς ζητήματα που ανέδειξε με το έργο της αναγνωρίζονταν με δραματική ένταση στο παρόν. Η ανταπόκριση υπήρξε άμεση και συνέδεσε πανεπιστημιακούς με ιστορικούς τέχνης, ποιητές με κριτικούς λογοτεχνίας και συμπληρώθηκε από μια ενδιαφέρουσα συγκέντρωση κειμένων που είχαν διασπαρεί κατά καιρούς σε ποικίλα, δυσεύρετα πλέον, περιοδικά. Συνεργάζονται: Μαρία Αγγούρη, Δημοσθένης Αγραφιώτης, Μαρία Αποστολίδου, Γιώργος Βέης, Χάρης Βλαβιανός, Παναγιώτα Βογιατζή, Φοίβη Γιαννίση, Κάρεν Έμεριχ, Γιώργος Ζεβελάκης, Μαρία Ιατρού, Μαρία Κακαβούλια, Χάρης Καμπουρίδης, Κώστας Καραβίδας, Δημήτρης Καργιώτης, Βασίλης Λαμπρόπουλος, Παυλίνα Παμπούδη, Ευτυχία Παναγιώτου, Όλγα Παπακώστα, Μαρία Στασινοπούλου, Μίλτος Φραγκόπουλος, Άντεια Φραντζή και Βαγγέλης Χατζηβασιλείου.