Το Βυζάντιο και οι σταυροφορίες

Επί επτακόσια χρόνια οι Βυζαντινοί καλλιεργούσαν μια ιδεολογία που τοποθετούσε στο κέντρο του κόσμου την Κωνσταντινούπολη και όχι τη Ρώμη ή την Ιερουσαλήμ. Η ιδεολογία αυτή, που αντικατοπτριζόταν στη στάση των Βυζαντινών αυτοκρατόρων, προκάλεσε εντάσεις ανάμεσα στους Βυζαντινούς και στους Σταυροφόρους τόσο σε διπλωματικό όσο και σε στρατιωτικό επίπεδο. Οι Σταυροφόροι, όσο κι αν θεωρούσαν τη βυζαντινή κοινωνία ξένη και μακρινή, εντυπωσιάστηκαν από την αίγλη της περίλαμπρης εκείνης πόλης. Τελικά, η ακαταμάχητη έλξη που ασκούσε όλος αυτός ο πλούτος και η φινέτσα είχε καταλυτική επίδραση στους Σταυροφόρους, που ξέχασαν την Ιερουσαλήμ και στράφηκαν εναντίον της Κωνσταντινούπολης, ακυρώνοντας μια για πάντα το αίτημα για χριστιανική ενότητα. Τον Απρίλιο του 1204 ο Βενετός δόγης Ερρίκος Δάνδολος, που ηγήθηκε της Δ΄ Σταυροφορίας, κυρίευσε και λεηλάτησε την Κωνσταντινούπολη, σηματοδοτώντας το ουσιαστικό τέλος τής σχεδόν χιλιόχρονης κυριαρχίας των Βυζαντινών στην Ανατολή. Η κατάληψη και η λεηλασία της Κωνσταντινούπολης από τους Σταυροφόρους της Δ΄ Σταυροφορίας τον Απρίλιο του 1204 (φέτος συμπληρώνονται 800 χρόνια) ήταν μία κλασική περίπτωση σύγκρουσης πολιτισμών ή απλώς μια δυσάρεστη ιστορική συγκυρία, ένα ιστορικό "ατύχημα"; Ο Άγγλος βυζαντινολόγος Τζόναθαν Χάρρις υποστηρίζει ότι το κλειδί δεν βρίσκεται ούτε στη γενικευμένη εχθρότητα μεταξύ των λαών ούτε και στην απρόσωπη θεωρία περί τύχης, αλλά στη φύση της ίδιας της βυζαντινής αυτοκρατορίας και στην ιδεολογία που τη στήριζε.