Ημερολόγια και γράμματα

Η γερμανίδα χαράκτρια και γλύπτρια Καίτε Κόλλβιτς (1867-1945) υπήρξε αναμφίβολα μια από τις πλέον εμβληματικές φυσιογνωμίες στην Τέχνη του 19ου και του 20ού αιώνα. Γεννήθηκε και μεγάλωσε στα χρόνια της νεοσύστατης αυτοκρατορικής Γερμανίας και πέθανε λίγες ημέρες πριν τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η διαδοχή των γεγονότων συμβαδίζει με την προσωπική ιστορία της, από την ξέγνοιαστη νιότη ως την σοβαρή ωριμότητα. Έζησε την πορεία της χώρας της από την αθωότητα ως τον παραλογισμό του εθνικοσοσιαλισμού αλλά και τον εξευτελισμό της ανθρώπινης ύπαρξης στους δύο μεγάλους πολέμους. Από νωρίς είχε αναπτυχθεί μέσα της μια ισχυρή κοινωνική συνείδηση, η οποία αποτυπώνεται στο έργο της. Πολλές φορές βρέθηκε σε σύγκρουση με το καθεστώς, πιο έντονη όμως ήταν η δική της εσωτερική πάλη, η προσπάθεια να ισορροπήσει ανάμεσα στη χαρά της ζωής και τη φρίκη του θανάτου και του εξευτελισμού. Έχασε τον μικρότερο γιο της Πέτερ στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τον εγγονό της -επίσης Πέτερ- στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Τα έργα της απαγορεύτηκαν από τους Ναζί και η Γκεστάπο την κυνήγησε. Το σπίτι της καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς. Όμως, παρά τη φασματική παρουσία του θανάτου, δεν υπάρχει στα έργα της η ατμόσφαιρα του πανικού και του ιλίγγου που μετατρέπει τον θάνατο σε έμμονη ιδέα. Τουναντίον, η περίπτωσή της είναι τόσο ιδιαίτερη και μας καθηλώνει γιατί μέσα από τη συνάντηση δυο διαφορετικών στυλ και αντιλήψεων (από τη μια το συμβολισμό του 19ου αιώνα και από την άλλη τον εξπρεσιονισμό του 20ού αι.) γεννιέται ένας ρεαλισμός που ποτέ δεν υπερβάλλει ενώ συμμερίζεται την ανθρώπινη κατάσταση. Τα ημερολόγια και τα γράμματα της Καίτε Κόλλβιτς αποτελούν χρονικό μιας ολόκληρης εποχής ενώ ταυτόχρονα έχουν κάτι από την τέχνη της, την αφή και το άγγιγμα της μεγάλης χαράκτριας. Η ειλικρίνεια και η γνησιότητα των αισθημάτων δεν αφήνουν ούτε στιγμή τις λέξεις να ξεφύγουν άσκοπα στο κείμενό της. Η απλότητα και η φειδώ είναι αρετές και του εικαστικού της έργου. Αποστρέφεται την καλλιτεχνική πόζα και το πομπώδες. Κρατά επιφυλάξεις απέναντι σε ιδεολογικά συστήματα και καλλιτεχνικά ρεύματα, σε κάθε «πρόοδο» χωρίς πνευματικό υπόβαθρο. Στα γραπτά της έχει τη δύναμη να πηγαίνει κατευθείαν στο ζητούμενο και ακόμα και μέσα στη θέρμη του αγώνα της να βλέπει πίσω από τον ενθουσιασμό. Υπήρξε ένας άνθρωπος με επίγνωση των ορίων του είτε πρόκειται για τα εικαστικά και τα γραπτά της είτε για τη δημόσια στάση της, με επιμονή όμως και πείσμα να τα εξαντλήσει. Αυτό που πάνω απ' όλα ήθελε ήταν να ασκήσει κάποια επίδραση στην εποχή της. Και τα κατάφερε.