Η πολιτική στη φιλοσοφική σκέψη του Δάντη Αλιγκιέρι

Ο μεγάλος Φλωρεντινός ποιητής, φιλόσοφος και πολιτικός του ιταλικού Μεσαίωνα Δάντης Αλιγκιέρι έζησε κατά τον 13 ο με 14 ο αιώνα, σε μία εποχή με πολλές ταραχές και συγκρούσεις σε πολιτικό, θρησκευτικό και κοινωνικό επίπεδο. Έδειξε έντονο ενδιαφέρον για τη δημόσια ζωή της πόλης του και πάσχισε για την ανεξαρτησία της Φλωρεντίας από τις επεκτατικές τάσεις της τότε παποσύνης, γνωρίζοντας έτσι την εξορία. Έγραψε στα λατινικά τη φιλοσοφική και πολιτική πραγματεία Περί Μοναρχίας, θέλοντας να παρέμβει σε ένα από τα πιο επίκαιρα θέματα της εποχής του: τη σχέση μεταξύ της κοσμικής και της θρησκευτικής εξουσίας. Εκεί διατυπώνει την πολιτική θεωρία των δύο ηλίων, αναφέροντας ότι οι δύο εξουσίες είναι αυτόνομες και ισάξιες, εφόσον προέρχονται και οι δύο από τον Θεό, και οφείλουν να συνεργάζονται. Ο πολιτικός στοχασμός του και οι προσπάθειές του για τον περιορισμό της παπικής εξουσίας οδήγησαν τους διανοούμενους του 18 ου και 19 ου αιώνα να τον θεωρήσουν ως έναν ριζοσπαστικό αντικληρικό, Ιταλό πατριώτη, ο οποίος αποτέλεσε πρόδρομο της Ιταλικής Παλιγγενεσίας, ενώ τον 20 ο αιώνα χαρακτηρίστηκε ως πνευματικός πατέρας του ιταλικού γένους. Το 1921 ο Πάπας Βενέδικτος ΙΕ’, κινούμενος από την επιθυμία να λύσει το λεγόμενο «Ρωμαϊκό Ζήτημα» και να προωθήσει τη συμφιλίωση μεταξύ Κράτους και Εκκλησίας, εξέδωσε την εγκύκλιο In Praeclara Summorum με αφορμή την έκτη εκατονταετηρίδα από τον θάνατο του Δάντη. Στην εγκύκλιο αυτή ο Πάπας ερμήνευσε επιδέξια τη σκέψη του Φλωρεντινού ποιητή, ενώνοντας το θρησκευτικό στοιχείο με το ηθικό και το πολιτικό, ενώ κατέδειξε τη χριστιανική πίστη του σε αντιδιαστολή προς τον μύθο της Ιταλικής Παλιγγενεσίας, που τον ήθελε αντικληρικό διανοούμενο και υποστηρικτή του κοσμικισμού. Παράλληλα, υπογράμμισε την απόλυτη εμπιστοσύνη του στον εκκλησιαστικό θεσμό. Ειδική αναφορά έκανε στο έργο Περί Μοναρχίας, και κυρίως στα δύο τελευταία κεφάλαια του Βιβλίου Γ’, όπου ο Φλωρεντινός ποιητής εξηγεί ότι δύο είναι οι σκοποί της ανθρώπινης ζωής: η ευδαιμονία στην επίγεια ζωή και η μακαριότητα στην αιώνια. Η κοσμική εξουσία πρέπει να μεριμνά για την επίγεια ευδαιμονία, ενώ η πνευματική εξουσία οφείλει να καθοδηγεί τους ανθρώπους στην αιώνια μακαριότητα.