Τα Βαλκάνια ως Ευρώπη (1821-1914)

Η ανά χεί­ρας συλ­λο­γή δο­κι­μί­ων το­πο­θε­τεί τα Βαλ­κά­νια στο επί­κε­ντρο των ευρω­πα­ϊ­κών εξε­λί­ξε­ων όχι ως μια προ­βλη­μα­τι­κή συ­γκρου­σι­α­κή ζώ­νη, αλ­λά ως μια κα­τε­ξο­χήν πε­ρι­φέ­ρεια της Ευρώ­πης. Αντί­θε­τα με τις υπάρ­χου­σες στε­ρε­ο­τυ­πι­κές από­ψεις, οι συγ­γρα­φείς του τό­μου αυτού υπο­στη­ρί­ζουν ότι τα Βαλ­κά­νια δεν υστε­ρού­σαν συ­γκρι­τι­κά με την υπό­λοι­πη Ευρώ­πη, αλ­λά σε πολ­λές πε­ρι­πτώ­σεις προ­η­γή­θη­καν και προ­έ­βλε­ψαν πολ­λές δυ­τι­κο­ευ­ρω­πα­ϊ­κές εξε­λί­ξεις στις δε­κα­ε­τί­ες πριν και με­τά το 1900. Στο δεύ­τε­ρο μι­σό του δε­κά­του ενά­του αιώ­να, τα βαλ­κα­νι­κά κρά­τη έγι­ναν ανε­ξάρ­τη­τα έθνη-κρά­τη. Κα­θώς πά­σχι­ζαν να πα­γι­ώ­σουν την εθνι­κή τους κυ­ρι­αρ­χία, οι χώ­ρες αυτές κοί­τα­ζαν πέ­ρα από τις πα­ρα­δο­σι­α­κές στρα­τη­γι­κές στον σχη­μα­τι­σμό κρα­τών, σε μια ανα­ζή­τη­ση για ένα εναλ­λα­κτι­κό όρα­μα εμπνευ­σμέ­νο από τον μι­λι­τα­ρι­σμό και την εθνι­κή πο­λι­τι­κή οικο­νο­μία με αυτό τον τρό­πο, όχι μό­νο πέ­τυ­χαν με δι­κούς τους όρους, αλ­λά άλ­λα­ξαν την Ευρώ­πη και τον κό­σμο από το 1912-1914 και με­τά. Κα­θώς εξα­σθέ­νι­ζε η Οθω­μα­νι­κή Αυτο­κρα­το­ρία και εφαρ­μό­ζο­νταν όλο και πε­ρισ­σό­τε­ρες μορ­φές άτυ­πης δι­πλω­μα­τί­ας από τις ισχυ­ρές Δυ­νά­μεις στον χώ­ρο της, με­τα­σχη­μα­τί­στη­καν πα­ράλ­λη­λα οι σχέ­σεις με­τα­ξύ ταυ­τό­τη­τας και γε­ω­πο­λι­τι­κής. Όπως υπο­δει­κνύ­ουν οι συ­νερ­γά­τες του τό­μου αυτού, το απο­τέ­λε­σμα ήταν το φαι­νό­με­νο που έμελ­λε να δι­α­πε­ρά­σει ολό­κλη­ρη την Ευρώ­πη τις δε­κα­ε­τί­ες του 1920 και του 1930: η στα­δι­α­κή αντι­κα­τά­στα­ση των αντι­λή­ψε­ων της θρη­σκεί­ας και της εθνο­τι­κό­τη­τας με την ιδέα της υπη­κο­ό­τη­τας και του ανή­κειν σε ένα κρά­τος.