Δήμος και Αγορά

Η ύπαρξή μας καθορίζεται από τους θεσμούς που μας περιβάλλουν. Περίπου όπως οι Αρχαίοι Αθηναίοι μοίραζαν τη ζωή τους ανάμεσα στην Αγορά και το Δήμο. Η Αγορά δεν εξαντλείται στο πεδίο των οικονομικών συναλλαγών. Ταυτίζεται με την ιδιωτική κοινωνία, συνιστά το άθροισμα των οριζόντιων θεσμών στους οποίους οι άνθρωποι συμμετέχουν ελεύθερα: το παζάρι, ένας πολιτιστικός σύλλογος, η κοινωνία της πληροφορίας. Ο Δήμος περιλαμβάνει τους μη συναινετικούς θεσμούς -Βουλή, Κυβέρνηση, Διοίκηση, Δικαστήρια, όργανα της ΕΕ- οι οποίοι δρουν κυριαρχικά, λαμβάνοντας αποφάσεις που μας επιβάλλονται άνωθεν. Μετεξελίχθηκε από την αθηναϊκή, στη φιλελεύθερη Δημοκρατία. Το δημόσιο δίκαιο, ως το κατεξοχήν δίκαιο του Δήμου, δίνει έμφαση στη νομιμότητα. Η οικονομική θεωρία, ως η επιστήμη που είναι περισσότερο στραμμένη στην Αγορά, αναδεικνύει την αποτελεσματικότητα. Είναι όμως, η νομιμότητα και η αποτελεσματικότητα -αντίστοιχα, ο Δήμος και η Αγορά- δύο τόσο διαφορετικοί κόσμοι ώστε να τους αντιλαμβανόμαστε μόνο ξεχωριστά; Προφανώς και όχι. Δυστυχώς, το δημόσιο δίκαιο στην Ευρώπη, και ιδίως στην Ελλάδα, ξέχασε στην πορεία την αυτονόητη αυτή αλήθεια. Η οικονομική ανάλυση, ως άλλη μέθοδος προσέγγισης του δημοσίου δικαίου, είναι απαραίτητη για να διορθώσουμε την παραπάνω παρανόηση. Τα εργαλεία της οικονομικής θεωρίας μάς επιτρέπουν να δούμε με πιο ρεαλιστική ματιά πώς λαμβάνονται οι συλλογικές αποφάσεις και πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι στο εσωτερικό του Δήμου. Καθιστούν εφικτή την προσέγγιση του δημοσίου δικαίου με άλλο τρόπο -την ανάγνωσή του αλλιώς, όπως αναφέρεται στον τίτλο του βιβλίου- ώστε να οδηγεί στις πραγματικά ορθές δημόσιες αποφάσεις, εκείνες που διασφαλίζουν την καλύτερη συνύπαρξη Δήμου και Αγοράς. Μια ανάγκη την οποία αντιληφθήκαμε όψιμα και με τον πιο επίπονο τρόπο, μέσα από τις ατραπούς μιας οικονομικής (αλλά όχι μόνο) κρίσης.