Η κρίση χρέους

Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους ξεκίνησε το φθινόπωρο του 2009 και βρήκε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία απροετοίμαστη. Η Ελλάδα αναγκάστηκε να ζητήσει βοήθεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και την Ευρωπαϊκή Ένωση, την άνοιξη του 2010. Η απώλεια πρόσβασης της Ελλάδας στις διεθνείς αγορές προκειμένου να καλύψει τις δανειακές της ανάγκες λειτούργησε μεταδοτικά και σε άλλες χώρες της ευρωζώνης που υπέφεραν από υψηλά ελλείμματα, μεγάλο χρέος και ασθενική οικονομική ανάπτυξη. Σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά την Ελλάδα αναγκάστηκαν να ζητήσουν τη βοήθεια του ΔΝΤ και της ΕΕ, η Πορτογαλία και η Ιρλανδία. Μια κρίση που ξεκίνησε ως μεμονωμένη κρίση ελλείμματος και ρευστότητας σε μια από τις μεσαίες προς μικρές χώρες της ευρωζώνης κατέληξε πολύ γρήγορα να γίνει μια μεγάλη κρίση χρέους και αξιοπιστίας συνολικά για την ευρωζώνη καθώς και αμφισβήτησης για τη βιωσιμότητα του δέκα χρόνων ηλικίας ευρωπαϊκού κοινού νομίσματος. Το χειρότερο απ' όλα ήταν ότι και οι ευρωπαϊκοί λαοί προσέγγισαν την κρίση με εθνικούς όρους, οδηγώντας την ΕΕ για πρώτη φορά από τη δημιουργία της σε μια τόσο μεγάλη κρίση νομιμοποίησης. Αρχισαν να ακούγονται πλέον ανοιχτά φωνές για τη διάλυση της ευρωζώνης, την επιστροφή στα εθνικά νομίσματα, τον περιορισμό των ευρωπαϊκών αρμοδιοτήτων, την επανενίσχυση του εθνικού κράτους. Οι μισοί ευρωπαίοι αισθάνονταν εξαπατημένοι από τους άλλους μισούς και οι άλλοι μισοί αισθάνονταν ότι οι άλλοι μισοί αδιαφορούν για τα οικονομικά τους δεινά και ότι ενδιαφέρονται μόνο για την προώθηση των εξαγωγών τους. Για δύο και παραπάνω χρόνια, η ευρωπαϊκή κρίση χρέους εξελίχθηκε σε μια αντιπαράθεση βορείων και νοτίων ευρωπαίων, με τους πρώτους να στοιχίζονται πίσω από τπ Γερμανία που εκπροσωπούσε τη συνετή και παραγωγική οικονομική διαχείριση έναντι των μεσογειακών χωρών με πρωταγωνίστρια τη χρεοκοπημένη Ελλάδα και στη συνέχεια την Πορτογαλία, την Ιταλία και την Ισπανία, τις λεγόμενες υποτιμητικά και PIGS... Η ευρωπαϊκή κρίση χρέους είναι μια καλή αφορμή για να σκεφτούμε ευρύτερα το φαινόμενο της ραγδαίας ανάπτυξης του χρέους που εξελίχθηκε σε μεγάλο πρόβλημα για τις δυτικές οικονομίες, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες. Είναι κοινός τόπος ότι από το 1980 και μετά, προέκυψε μια σταθερή αύξηση του συνολικού, δημόσιου και ιδιωτικού, χρέους στις δυτικές οικονομίες. Το πρώτο ερώτημα που τίθεται είναι γιατί προέκυψε αυτή η σταθερή αύξηση του χρέους στο δημόσιο και ιδιωτικό τομέα; Για να βρούμε αυτή την απάντηση θα πρέπει να εξετάσουμε κάποιες βασικές δυναμικές της παγκόσμιας οικονομίας αλλά και να κοιτάξουμε τον τρόπο που διαμορφώθηκε η παγκόσμια οικονομία μετά τη διεθνή οικονομική κρίση της δεκαετίας του 1 930 και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο.