Τεχνητή γονιμοποίηση και οικογενειακό δίκαιο

Η εξέλιξη των μεθόδων της τεχνητής αναπαραγωγής δημιούργησε πολλά ηθικά, κοινωνικά και νομικά ζητήματα, που απασχόλησαν μεταξύ άλλων και τον έλληνα νομοθέτη. Με το νόμο 3089/2002 για την "ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή" δόθηκε επιτέλους στα πιο πάνω προβλήματα η τελική νομοθετική απάντηση, και η ερμηνεία ακριβώς των διατάξεων αυτού του νόμου (με έμφαση στις ρυθμίσεις του οικογενειακού δικαίου) επιχειρείται στο συγκεκριμένο πρόσφατο βιβλίο της καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Έφης Κουνουγέρη-Μανωλεδάκη, που υπήρξε και μέλος της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής του νόμου. Μετά από μία Εισαγωγή, όπου παρουσιάζονται οι ιδεολογικές κατευθύνσεις της νέας νομοθεσίας, η ύλη του βιβλίου αναπτύσσεται σε δύο Κεφάλαια, από τα οποία το ένα πραγματεύεται το πρώτο μέρος του ν. 3089, που αναφέρεται στο επιτρεπτό των επιμέρους μεθόδων και δυνατοτήτων της τεχνητής γονιμοποίησης, ενώ το επόμενο ασχολείται με το δεύτερο μέρος του νόμου, που ρυθμίζει τα θέματα της συγγένειας. Ο αναγνώστης διευκολύνεται έτσι να παρακολουθήσει τα θέματα με τη σειρά: Προηγείται η ανάπτυξη για τις προϋποθέσεις υπό τις οποίες επιτρέπεται λ.χ. η ομόλογη ή ετερόλογη τεχνητή σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση, η μεταθανάτια γονιμοποίηση με κρύοσυντηρημένο σπέρμα ή γονιμοποιημένο ωάριο, ή ο "δανεισμός" μήτρας, δηλαδή η παρένθετη μητρότητα, και ακολουθεί η ερμηνεία των ρυθμίσεων για το ποιος γίνεται σε κάθε μία από αυτές τις περιπτώσεις πατέρας ή μητέρα του παιδιού. Ανάλογα ερωτήματα για την ίδρυση της συγγένειας απαντιούνται, άλλωστε, στο δεύτερο μέρος του βιβλίου και προκειμένου για τα ζευγάρια που απλώς συζούν χωρίς γάμο ή για τις άγαμες μοναχικές γυναίκες, αφού προηγουμένως έχουν στο πρώτο μέρος αναλυθεί οι απαντήσεις που δίνει ο νέος νόμος ως προς το επιτρεπτό τεχνητής γονιμοποίησης γυναικών που δεν είναι έγγαμες, καθώς και οι αντίστοιχες προϋποθέσεις αυτού του επιτρεπτού. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν, εξάλλου, και οι θέσεις που παίρνει ο νέος νόμος στα δυσχερέστατα ζητήματα της κλωνοποίησης, της επιλογής του φύλου του παιδιού, της ανωνυμίας ή όχι των τρίτων δοτών, ή της τύχης του πλεονάζοντος γεννητικού υλικού. Το τελευταίο πρόβλημα, δηλαδή το αν μπορεί το σπέρμα λ.χ. που περισσεύει να καταστραφεί ή να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας και πειραματισμών, συνδέεται προφανώς και με το φλέγον ερώτημα για το πότε αρχίζει η ανθρώπινη ζωή, και αυτό προσθέτει οπωσδήποτε στη σημασία των σχετικών νομοθετικών ρυθμίσεων και, αντιστοίχως, των συναφών αναπτύξεων του βιβλίου. Είναι φανερό ότι, ως εκ του θέματός του, το βιβλίο είναι χρήσιμο όχι μόνο σε νομικούς, και μάλιστα όλων των κλάδων, αλλά και σε γιατρούς, βιολόγους, κοινωνικούς επιστήμονες, φιλοσόφους, θεολόγους, καθώς και σε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο που ενδιαφέρεται για τα θέματα της βιοηθικής. Πρωτίστως βέβαια ο στόχος του βιβλίου (που ολοκληρώνεται με παράρτημα το οποίο περιέχει το κείμενο του νόμου και την Εισηγητική Έκθεση της Νομοπαρασκευαστικής Επιτροπής) είναι να βοηθήσει το δικαστή που θα κληθεί να εφαρμόσει τη νέα νομοθεσία στην πράξη. Από την άποψη αυτή το βιβλίο αποτελεί την πρώτη στη βιβλιογραφία ερμηνεία του νέου νόμου μετά από την ψήφισή του.