Ο Αλή Πασάς όπως τον γνώρισα

Peter Oluf Brondsted: Οι συνομιλίες του συγγραφέα με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων το φθινόπωρο του 1812, με ορισμένα λεπτομερή στοιχεία για την Ήπειρο και τους Αλβανούς του τωρινού καιρού. Teodore Lyman. Επίσκεψη στα Ιωάννινα και στον Αλή πασά. Ποιος ήταν ο Αλή πασάς, το λιοντάρι της Ηπείρου; Ένας φιλήδονος, βάναυσος και φιλάργυρος σατράπης της Ανατολής; Ή μήπως ένας μοντέρνος και δίκαιος ηγέτης ενός κράτους που θα "έπρεπε" να ανήκει στη Δύση; Το δίπολο Ανατολή-Δύση που ταλάνιζε όλες τις επαρχίες της παρακμάζουσας Οθωμανικής αυτοκρατορίας και κληροδότησε ένα διάλογο που συνεχίζεται μέχρι σήμερα, ενσαρκώθηκε στις διαμετρικά αντίθετες γνώμες για τον Αλή πασά. Ο αμόρφωτος "ανατολίτης" που κατάφερε και έχτισε το πιο "δυτικό" κράτος της Ανατολής. Ο κλέφτης Αλής που έγινε τρανός πασάς. Στην εισαγωγή της Ιόλης Βιγγοπούλου αναλύεται η εικόνα της Ανατολής και ειδικότερα του Αλή πασά μέσα στο κλίμα της εποχής· μιας "ανώτερης" Δύσης που επισκέπτεται τους απολίτιστους και εξαθλιωμένους ιθαγενείς και πολύ εύκολα τους απορρίπτει ή συμμαχεί μαζί τους. Παράλληλα, δίνονται συνοπτικά οι περιγραφές και οι κρίσεις των περισσότερων Ευρωπαίων περιηγητών που έτυχε να γνωρίσουν τον Πασά και έγραψαν γι' αυτόν. Στο δεύτερο κείμενο, ο Δανός Peter Oluf Brondsted - "Με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων το φθινόπωρο του 1812"- μετά από μια περιήγηση τριών χρόνων στο ευρωπαϊκό τμήμα της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ανυπομονεί να γνωρίσει τον διάσημο πασά, αφού όπου και αν πήγε άκουγε ιστορίες και μύθους γι' αυτόν. Η συνάντηση γίνεται τελικά στην Πρέβεζα και εκτός από τη λεπτομερή περιγραφή αυτής, εξιστορεί τη ζωή του Αλή πασά αλλά και συγκρίνει τους δυο λαούς -Έλληνες και Αλβανούς- που ζουν στο πασαλίκι. Τελικά στο τρίτο κείμενο του Αμερικανού Theodore Lyman - "Επίσκεψη στα Ιωάννινα και στον Αλή πασά" - που φτάνει στα Ιωάννινα το Πάσχα του 1819, εκτός από τις εντυπώσεις από τη συνάντησή του με τον Αλή, έχουμε μια λεπτομερή καταγραφή της οικονομικής κατάστασης της επαρχίας, όπως και της τιμής των βασικών αγαθών με βάση τους μισθούς της εποχής. Όσοι γνώρισαν τον Αλή, τον περιγράφουν ως έναν άνθρωπο που ήταν πολύ δύσκολο να μην τον συμπαθήσεις, αλλά και ότι ποτέ δεν ήξερες αν θα φύγεις ζωντανός.