Αντιλεξικό νεοελληνικής χρηστομάθειας

[...] Το "Αντιλεξικό", που προέκυψε με τη λημματογραφική ταξινόμηση των παρατηρήσεών μου, μπορεί να θεωρηθεί ένα είδος κριτικής της νεοελληνικής κουλτούρας, αν δεν επιμένει κανείς σ' έναν πολύ αυστηρό ή πολύ σοβαρό ορισμό αυτής της έννοιας. Όπως όμως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης, περιέχει και σκέψεις γύρω από φαινόμενα της σύγχρονης κουλτούρας, γενικά· γιατί η ελληνική πολιτισμική ζωή, παρ' όλες τις ιδιομορφίες της, δεν παύει να δέχεται επιρροές από τα μεγάλα πνευματικά κέντρα του εξωτερικού, ν' απηχεί ως έναν βαθμό γενικότερα πολιτισμικά προβλήματα και να εμφανίζει καταστάσεις που παρατηρούνται ή παρατηρούνταν και αλλού. [...] Αν λοιπόν η λογοτεχνία (και γενικά η Τέχνη) πρόκειται να παραμείνει ζωτική εκδήλωση του πολιτισμού, ένα βασικό μέλημα της κριτικής της πρέπει να είναι η ανίχνευση των σχέσεών της με αυτό που λέγεται "ανθρώπινη κατάσταση", τόσο στις ειδικότερες όσο και στις γενικότερες εκδοχές της. Με αυτή την έννοια θεωρώ την κριτική της κουλτούρας απαραίτητο υπόβαθρο της λογοτεχνικής κριτικής. Βέβαια, η εποχή μας έχει καμένη τη γούνα της και, φρονίμως ποιούσα, δυσπιστεί στις ολικές θεωρήσεις, οι οποίες άλλωστε δεν είναι αυτή τη στιγμή σε θέση ν' αγκαλιάσουν όλο το φάσμα της σύγχρονης ζωής. Αλλά, όπως δείχνει η νοσταλγία της γι' αυτές, μακροπρόθεσμα δεν θα τις αποφύγει. Και η κριτική της κουλτούρας είναι από τις πρώτες μορφές που μπορεί να πάρει κάθε καινούργια προσπάθεια ολικής θεώρησης· γιατί την εμπνέουν περισσότερο τα σημερινά παθήματα παρά η χτεσινή σοφία. (Από τον πρόλογο του Δημοσθένη Κούρτοβικ)