Τα σατιρικά γυμνάσματα

Ο σατιριστής όσο πιο πολύ αγαπά, τόσο πιο σκληρά κτυπά τα κακώς κείμενα της πολιτείας, γιατί θέλει να ξυπνήσει άρχοντες και λαό, ώστε να πάρουν τον δρόμο της αλήθειας και της αναδημιουργίας. Γι' αυτό, ο οργισμένος εδώ ποιητής, σε μια περίοδο του ελληνισμού άγονη (1907-1909), παίρνει το μαστίγιο του Αρχίλοχου και το "τρίστιχο από την Κόλαση του Δάντη" και κτυπά ό,τι σαθρό, φαύλο και ψεύτικο. Το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά εκδίδει σε ξεχωριστό τόμο τα "Σατιρικά Γυμνάσματα" σχολιασμένα από τον καθηγητή Μιχάλη Μερακλή, μια συλλογή θρυλική πια, αγέραστη από τον χρόνο (1908-1909/1912) και γι' αυτό τόσο επίκαιρη. Πρόκειται για ένα από τα "γονιμότερα και δυνατότερα" έργα του Παλαμά (Βάρναλης), το οποίο έχει "κάτι από τη βιβλική ευθυβολία των προφητών του Ισραήλ" (Χουρμούζιος)· ο λόγος εδώ "καίει και καθαρίζει" (Δημαράς) και ο πόνος και το πάθος για το καλύτερο "φλογίζουν τον στίχο του [ποιητή]" (Παναγιωτόπουλος). Τα "Σατιρικά γυμνάσματα", μια συλλογή "κυκλικής έμπνευσης" που ανήκει στον "λυρισμό του εμείς", αποτελεί ένα έργο στο οποίο η τέχνη και ο λόγος βρίσκονται στην καλύτερή τους ώρα.