Η κραυγή των απόντων

Ένας Έλληνας φαντάρος βρίσκεται σε στρατόπεδο της γερμανικής Σιλεσίας, στο Γκαίρλιτς, και απασχολείται περιστασιακά στο φωτογραφείο του Γκύντερ Ζόμμερ προσπαθώντας να μάθει την τέχνη. Ένα χειμωνιάτικο απόγευμα οδηγεί μια νέα κοπέλα στο στούντιο. Είναι το πρώτο πορτρέτο που τολμά να βγάλει χωρίς τη βοήθεια του δασκάλου του. Όταν παρατηρεί τη φωτογραφία προσέχει το θλιμμένο βλέμμα της κοπέλας. Μια απρόσμενη σχέση αρχίζει. Και μαζί της μια περιπέτεια που σημαδεύει τη ζωή τους για πάντα. Η εικόνα πυροδοτεί συναισθήματα, ο μύθος του Πυγμαλίωνα που ερωτεύτηκε το άγαλμα της θεάς επανέρχεται. Η υπόθεση ξετυλίγεται στα χρόνια του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, τότε που ένα γεγονός πρωτόγνωρο για τα παγκόσμια στρατιωτικά χρονικά σημαδεύει την ελληνική ιστορία: Τη στιγμή που τα βουλγάρικα στρατεύματα καταλαμβάνουν αμαχητί τη Μακεδονία, το Τέταρτο Σώμα Στρατού παραδίδεται από τη φιλοβασιλική διοίκησή του σε ξένη δύναμη και εκπατρίζεται. Σχεδόν εφτά χιλιάδες μάχιμοι φορτώνονται σε τρένα και μεταφέρονται στη Γερμανία. Τυπικά είναι φιλοξενούμενοι του Κάιζερ. Στην πράξη, όμως, τα όρια ανάμεσα στη φιλοξενία και την αιχμαλωσία ή την ομηρία είναι παντελώς ασαφή. Η πόλη που τους υποδέχεται είναι όμορφη αλλά πληρώνει κι αυτή τις συνέπειες του πολέμου. Τα τρόφιμα δυσεύρετα, οι άντρες στα χαρακώματα. Οι Έλληνες στρατιώτες ξαναδίνουν ζωή στον τόπο κι ο έρωτας βρίσκει χαραμάδες ανοιχτές να τρυπώσει. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τις αντιφάσεις της Ιστορίας, ανατέμνει τα συναισθήματα των ανθρώπων, δοξολογεί την αγάπη, την ελευθερία, τον έρωτα και προσπαθεί να κατανοήσει τον ψυχισμό ενός πατέρα που βρίσκεται αντιμέτωπος με το παιδί του στον πόλεμο. Είναι μια από τις κορυφώσεις της αφήγησης. Ο πατέρας επιστρατεύει την διαίσθηση και παραδίδεται στα μεγάλα ανθρώπινα διλήμματα. Όλες οι κάννες θαρρεί πως σημαδεύουν τον γιο του. Και του δικού του όπλου η κάνη! Όπως και σε προηγούμενα βιβλία του Νίκου Ψιλάκη, ο μύθος διαλέγεται με την Ιστορία και στο επίκεντρο βρίσκονται εκείνοι που υφίστανται τις συνέπειες των αποφάσεων τις οποίες λαμβάνουν οι ισχυροί. Ο συγγραφέας ιχνηλατεί τα μικρά και τα μεγάλα γεγονότα ενός ολόκληρου αιώνα, ξεδιπλώνει την ιστορία ενός απροσδόκητου έρωτα, αλλά και την ιστορία μιας χώρας, μιας ηπείρου, την ιστορία του 20ού αιώνα, από τους Βαλκανικούς Πολέμους, τον Πρώτο Παγκόσμιο, μέχρι το οικονομικό κραχ, την άνοδο του Ναζισμού και τον Δεύτερο Παγκόσμιο, με ιδιαίτερη αναφορά στη ναζιστική εισβολή στην Ελλάδα. Αλήθεια, πόσες μικρές ή μεγάλες ανθρώπινες ιστορίες χωρούν σ’ ένα μυθιστόρημα;