Κριτικές προσεγγίσεις: Νεοελληνικό θέατρο

Παρά το γεγονός ότι επί χρόνια το Νεοελληνικό Θέατρο αποκλείσθηκε από τις επιλογές των καθιερωμένων θεατρικών σκηνών και υποτιμήθηκε από το θεατρικό κατεστημένο - με εξαίρεση μικρά "πρωτοποριακά θέατρα", που το υπρέτησαν με συνέπεια και αφοσίωση - η συμβολή του στη διαμόρφωση της αυτοσυνειδησίας του Νεοέλληνα υπήρξε αδιαμφισβήτητη. Με όπλο ως επί το πλείστον το διαβρωτικό χιούμορ, τον υποδόρειο σαρκασμό, την άλλοτε πικρή και άλλοτε κατεδαφιστική σάτιρα, η νεοελληνική δραματουργία λειτούργησε ως καθρέφτης των προκαταλήψεων και των στερεότυπων, των αγκυλώσεων και των αλλοτριωτικών μηχανισμών της νεοελληνικής κοινωνίας. Ξεσκέπασε με ρεαλισμό το πέπλο της κοινωνικής υποκρισίας, βυθομέτρησε την κατεστημένη νοοτροπία και κατέστησε εμβληματικό της ήρωα τον μικροαστό, τον περισσότερο ευάλωτο στις επιταγές του συστήματος, στο βόλεμα, τον εφησυχασμό και την αδράνεια. Επεδίωξε να αφυπνίσει κοιμισμένες συνειδήσεις, να καταγγείλει τις κοινωνικές ανισότητες, που συντηρεί και αναπαράγει σκόπιμα η κυρίαρχη ιδεολογία μέσα από τις εξουσιαστικές πρακτικές της, που ευθύνονται για την προϊούσα αλλοτρίωση και παρακμή της νεοελληνικής ζωής. Χωρίς εξωραϊσμούς αποτύπωσε τα νεοελληνικά ήθη: την επιτήδευση και τον πιθηκισμό της ελληνικής αστικής τάξης, την καπατσοσύνη και την εφευρετικότητα του Έλληνα για γρήγορη, άκοπη, αν και αθέμιτη πολλές φορές, κοινωνικο-οικονομική ανέλιξη, τον μικροκομματισμό και τις πελατειακές σχέσεις στην πολιτική μας ζωή, πλάθοντας ήρωες καθημερινούς, ζωντανούς και οικείους. Ανάγεται έτσι το νεοελληνικό θέατρο στις ρίζες της πολιτικής και της κοινωνικής παθογένειας των Νεοελλήνων και επισκοπεί με απλότητα και αυθεντικότητα την ελληνική πραγματικότητα, παραμένοντας επίκαιρο δυστυχώς μέχρι τις μέρες μας, θαρρείς και τίποτε δεν έχει αλλάξει στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας. Στον παρόντα τόμο - δεύτερο μιας σειράς, που άρχισε με το Αρχαίο Θέατρο - περιλαμβάνονται κριτικές προσεγγίσεις αντιπροσωπευτικών έργων της μεταπολεμικής περιόδου (Ιάκωβου Καμπανέλλη, Δημήτρη Κεχαΐδη, Λούλας Αναγνωστάκη, Κώστα Μουρσελά κ.ά.) αλλά και νεώτερων (Λένου Χρηστίδη, Γιώργου Βέλτσου, Σπύρου Γαλαίου, Άκη Δήμου, Βασίλη Κατσικονούρη). Φιλοξενούνται επίσης σε ξεχωριστές ενότητες δύο τάσεις, που κερδίζουν σταθερά έδαφος στις εκτός των καθιερωμένων θεατρικών τειχών σκηνές: ο θεατρικός μονόλογος, στη δημοφιλία του οποίου συμβάλλει εκτός των άλλων και η αρνητική οικονομική συγκυρία της εποχής και η δραματοποιημενη λογοτεχνία (διασκευή για το θέατρο έργων του Διονυσίου Σολωμού, Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, Γεωργίου Βιζυηνού, Εμμ. Ροΐδη, Στρατή Δούκα, Γιάννη Σκαρίμπα κ.ά.).