Τοπία ψυχής και μύθοι πολιτείας

Τοπία ψυχής και μύθοι πολιτείας. Η ξενάγηση στη χώρα Καμπανέλλη μοιάζει με Οδύσσεια σε 41 σταθμούς, με οδηγό τον μυθικό ήρωα του διαχρονικού Ελληνισμού, που συμπορεύεται νοερά με τον ίδιο το συγγραφέα από το "Οδυσσέα γύρισε σπίτι" (1952) ως την "Τελευταία πράξη" (1997) σε όλα τα βάθη και ύψη της ανθρώπινης ψυχής και της πολιτείας τις αλήθειες και τα ψεύδη. "Μελετώντας τα κείμενα αυτά, με πήρε ο ίδιος ο συγγραφέας από το χέρι και πηγαίναμε, διανύσαμε πορεία μεγάλη από το πρώτο έργο έως το τελευταίο. Τον ακολούθησα, χωρίς να επιβάλω μια δική μου μεθοδολογία. Νομίζω πως αυτή είναι η πιο σωστή και έντιμη τακτική, που φέρνει και τα περισσότερα και πιο έγκυρα αποτελέσματα, με την έννοια πως έτσι διεισδύει κανείς βαθύτερα στην ιδιοπροσωπία ενός σύνθετου συγγραφέα. Άλλωστε οι κόσμοι που ανακαλύπτει κανείς κατά την πορεία, η συνθετότητα και η λεπτότητα που χαρακτηρίζουν τον Καμπανέλλη, δεν σε αφήνουν κιόλας, αν δεν θέλεις να είσαι αυθαίρετος και αχάριστος, να επιβάλλεις μια απ' έξω δεδομένη μεθοδολογία. Και επειδή ήθελα να εισχωρήσω όσο περισσότερο γίνεται στο σύνολο του έργου, όχι σε κάποια ειδική πτυχή ή προβληματική, άφησα τον εαυτό μου να συνδιαλέγεται ελεύθερα με τα ίδια τα κείμενα. Έτσι αποφεύχθηκε η όποια αταίριαστη συστηματικότητα και ως ένα βαθμό και η αναγωγή σε καθαρά θεωρητικές κατηγορίες. Σύνθετες προσεγγίσεις τέτοιας έκτασης κατ με σύνθετα πορίσματα έχουν αναγκαστικά την προσωπική σφραγίδα της προσωπικότητας του μελετητή". "Ο Ιάκωβος Καμπανέλλης δεν συγκρίνεται με κανένα συγγραφέα" με κανένα θεατρικό συγγραφέα" με κανέναν Έλληνα θεατρικό συγγραφέα. Γιατί ξεκινάει τελείως διαφορετικά. Διαφορετικά με την έννοια της πνευματικής βιογραφίας και της βιωματικής βάσης μιας κοσμοαντίληψης. Και στην αρχή ενυπάρχει ήδη το όλο, όπως σοφά παρατήρησε ο Heidegger. Τον Καμπανέλλη τον έχω συγκρίνει με τον Χορτάτση, που δέσποζε ως κατεξοχήν θεατρικός συγγραφέας το 17ο και 18ο αιώνα, απόλυτο και αξεπέραστο δραματουργικό πρότυπο στη συνείδηση της εποχής, μια σύγκριση, ασφαλώς, συμβολική, γιατί οι διαφορές είναι μεγάλες, και ίσως θα μπορούσε να προστεθεί και μια άλλη ακόμα, εξίσου τολμηρή αν όχι τολμηρότερη: αν προσπαθήσουμε να βρούμε μέσα στην ελληνική παράδοση άλλον αποκλειστικά θεατρικό συγγραφέα με το μέγεθος της παραγωγής του Καμπανέλλη, τότε φτάνουμε πίσω στον Ευριπίδη και τον Σοφοκλή, τηρουμένων των αναλογιών βέβαια κι έχοντας υπόψη τον καθαρά συμβολικό ή και "ποιητικό" χαρακτήρα τέτοιων συγκρίσεων".