Παραλληλίες και παραδοξότητες

"Η µουσική είναι πραγµατική µόνο όταν µεταδίδεται µέσω της σάρκας και του αίµατος της συναυλίας. Οι ιδέες παραµένουν χλοµές όταν κείτονται αδρανείς στην τυπωµένη σελίδα. Όποτε ανοίγουµε αυτό το βιβλίο, ο Ντάνιελ Μπάρενµποϊµ και ο Έντουαρντ Σαΐντ µοιάζουν να αναδύονται µπροστά στα µάτια µας, µε όλο το πάθος της σκέψης τους, µεταγγίζοντας στις απόψεις τους µουσικότητα και στα ερωτήµατά τους βαθύ στοχασµό." Peter Brook "Συµπυκνωµένο απόσταγµα ενός αδιάκοπου διαλόγου ανάµεσα σε δύο εξαιρετικά δηµιουργικά πνεύµατα", οι συζητήσεις µεταξύ του Ντάνιελ Μπάρενµποϊµ και του Έντουαρντ Σαΐντ, που περιέχονται σ' αυτόν τον τόµο, περιστρέφονται κυρίως γύρω από τη σχέση πολιτικής και κουλτούρας αγγίζοντας τα πιο διαφορετικά θέµατα: Από τις περιπλοκές της συναυλίας ως διαδικασίας "αντίστασης στη σιωπή" ως την ανάγκη για µια λύση στο Μεσανατολικό πρόβληµα. Τόσο για τον Εβραίο Ντάνιελ Μπάρενµποϊµ όσο και για τον Παλαιστίνιο Έντουαρντ Σαΐντ, ζητήµατα όπως "τι σηµαίνει εκπατρισµός", "ποιες οι διαφορές ανάµεσα στη µουσική και τη λογοτεχνία", "ποια η σηµασία των µεγάλων δασκάλων", "ποια η δυνατότητα της κουλτούρας να υπερβαίνει εθνικές και πολιτικές διαφορές" τίθενται µε εξίσου κρίσιµο τρόπο. Και παρά τις διαφορετικές τους απόψεις, οι δύο συζητητές λειτουργούν ως καταλύτες ο ένας για τον άλλον, αποδεικνύοντας πόσο κοντά µπορούν να έρθουν οι άνθρωποι όταν σκέφτονται µε γνώµονα τις ανθρώπινες αξίες. Αφετηρία των συζητήσεων που αποτελούν τον πυρήνα του βιβλίου υπήρξε ένα συνέδριο για τον Βάγκνερ στο Πανεπιστήµιο Κολούµπια, όπου ο Μπάρενµποϊµ και ο Σαΐντ αντάλλαξαν δηµόσια απόψεις για τον αντισηµιτισµό και τις πολιτικές θέσεις του Βάγκνερ αλλά και για τον ρόλο του στην εξέλιξη της σοβαρής µουσικής. Διαπιστώνοντας ότι η συζήτηση δεν υπήρξε απολαυστική και εποικοδοµητική µονάχα για το κοινό αλλά και για τους δυο τους, συνέχισαν να ηχογραφούν τις συνοµιλίες τους. Λίγο αργότερα, ο καλλιτεχνικός διευθυντής του "Κάρνεγκι Χωλ" Έιρα Γκουζελιµιάν, κλήθηκε να συµµετάσχει και αυτός, προκειµένου να παίξει συντονιστικό ρόλο στη συζήτηση. "Ο συνεκτικός κρίκος ανάµεσά τους", εξηγεί ο Έιρα Γκουζελιµιάν στον πρόλογο του βιβλίου, "είναι ασφαλώς το πάθος για τη µουσική και τις ιδέες, δεν είναι όµως διόλου αµελητέα η υπόγεια ώθηση που ασκεί και στους δυο τους η γεωγραφία, αφού και οι δύο προέρχονται από πολύπλοκους αλληλεπικαλυπτό µενους πολιτισµούς. (...) Ο Έντουαρντ Σαΐντ γεννήθηκε στην Ιερουσαλήµ, στους κόλπους µιας παλαιστινιακής οικογένειας, αλλά µεγάλωσε κυρίως στο Κάιρο, γευόµενος ήδη από πολύ τρυφερή ηλικία, την πρώτη αποκοπή από τις ρίζες του. Εκεί, ως µέλος µιας µάλλον εξαγγλισµένης χριστιανικής αραβικής οικογένειας, ένθετης σε µια κατεξοχήν µουσουλµανική κοινωνία, βίωσε, και δικαίως, το αίσθηµα του εκπατρισµού. Ωστόσο, θα εκπατριζόταν και πάλι, στις Ηνωµένες Πολιτείες αυτή τη φορά, όπου ως έφηβος, φοίτησε σε εσωτερικό σχολείο. (...) Το υπόβαθρο του Ντάνιελ Μπάρενµποϊµ είναι εξίσου πολύπλοκο. Γεννήθηκε σε µια ρωσοεβραϊκή οικογένεια που είχε µεταναστεύσει την εποχή των παππούδων του στο Μπουένος Άιρες, όπου υπήρχε µια ακµαία εβραϊκή κοινότητα, η τρίτη µεγαλύτερη στον κόσµο εκείνη την εποχή. Στη συνέχεια µετανάστευσε µε τους γονείς του στο νεοσύστατο κράτος του Ισραήλ και έκτοτε έζησε στο Λονδίνο, το Παρίσι, την Ιερουσαλήµ, το Σικάγο, το Βερολίνο". Οι συνοµιλίες Σαΐντ και Μπάρενµποϊµ ούτε για µια στιγµή δεν εκτρέπονται προς µια οµφαλοσκοπική επισκόπηση των δηµιουργικών τους ενδιαφερόντων, µια "διανοουµενίστικη" διερεύνηση της µουσικής και της λογοτεχνίας, αλλά ανοίγονται µε θέρµη και οδύνη προς τον κόσµο, ψηλαφίζοντας τις πληγές του, διερευνώντας τις καταγωγικές αιτίες της σύγχυσής του, ανατέµνοντας τα συµπτώµατα της κρίσης του. Ανοίγονται προς την πολιτική, δηλαδή, µε τον πιο γόνιµο τρόπο. Η έκδοση των συνοµιλιών των δύο διανοουµένων είναι δραµατικά επίκαιρη σήµερα, που η σύγκρουση µεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων µαίνεται πιο έντονα από ποτέ.