Τα μουσουλμανικά μνημεία της Ξάνθης

Η αρχιτεκτονική των μουσουλμανικών μνημείων της Ξάνθης έχει τη σφραγίδα της κοινής ιστορίας, ειδικότερα, όμως, της αλλαγής των παραγωγικών σχέσεων του τέλους του 19ου αιώνα στην πόλη και της αναπτυξιακής της πορείας, στην οποία συμμετείχαν όλες οι άλλες πληθυσμιακές ομάδες του τόπου, που χαρακτηρίζονταν από διαφορετικές πολιτισμικές φυσιογνωμίες (Έλληνες ορθόδοξοι, καθολικοί, Εβραίοι, Αρμένιοι, νέγροι απόγονοι παλιών δούλων και γύφτοι). Γι' αυτό, συνιστούν κοινή για όλους μας πολιτιστική κληρονομιά, αποπνέοντας, όπως πάρα πολλά μνημεία, μια αίσθηση ανθρώπινου μεγαλείου, επειδή ενσαρκώνουν την ατομική υπέρβαση και την αλληλεπίδραση διαφορετικών πολιτισμών, με αυθόρμητο και ειρηνικό τρόπο. Η μεθοδολογία είναι πρωτότυπη και εισάγει, για πρώτη φορά στην επιστημονική πρακτική, μια μακρο-σκοπική μέθοδο "ολιστικής ανάλυσης και πολλαπλής προσέγγισης", πέρα από τα ως τώρα καθιερωμένα για την τεκμηρίωση των αρχιτεκτονικών έργων. Χρησιμοποιήθηκε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ειδών πηγών, πολλές, διαφορετικές οπτικές γωνίες, επίπεδα και κριτήρια θεώρησης, με αξιοποίηση στοιχείων και από άλλες επιστήμες ή κλάδους. Χαρακτηρίζεται από αναλυτική επιστημονική σκέψη, γνώση και τεκμηρίωση του αντικειμένου, δυνατότητα σύνθεσης των δεδομένων και διαμόρφωσης συμπερασμάτων και προτάσεων, ''για τη διαχείριση και αξιοποίηση των μνημείων, σε όφελος των ιδίων και του κοινωνικού συνόλου''.