Η μεξικάνικη επανάσταση 1910-1920

Ο Κάρλος Φουέντες αφηγείται ότι, διασχίζοντας κάποτε μαζί με ένα Βορειοαμερικάνο συγγραφέα τα χωριά της κοιλάδας της Μορέλος, "σταματήσαμε σ' ένα ανώνυμο χωριό, ξεχασμένο από τους οδικούς χάρτες και από τις πινακίδες κυκλοφορίας. Ρωτήσαμε έναν αγρότη πώς ονομαζόταν το χωριό. Μας απάντησε: Γκαρντούνιο, σε καιρό ειρήνης- Ζαπάτα, σε καιρό πολέμου". Αυτό που ούτως ή άλλως ο Φουέντες δεν καταγράφει είναι ότι ο χωρικός έδινε τη συγκεκριμένη απάντηση σε δυο ανθρώπους της πόλης, άγνωστους, ένας τους με όψη γκρίνγκο και, συνεπώς, πιθανόν εχθρικούς και σίγουρα ξένους προς τους αγρότες. Οπότε, χωρίς να παραλείψει την υποχρέωση εγκαρδιότητας προς τον άγνωστο ταξιδιώτη, τους έκανε μια ιδιόμορφη προειδοποίηση, στην περίπτωση που ήταν εχθροί: "Ζαπάτα, αν θέλετε πόλεμο", ήταν αυτό που είπε, και επίσης μια γενική αναγγελία, στην περίπτωση που τελικά ήταν φίλοι: οι καιροί του επαναστατικού πολέμου θα γυρίσουν και δεν είναι μακριά οι μέρες όπου όλα τα χωριά της Μορέλος, για άλλη μια φορά, θα ονομαστούν Ζαπάτα. Η συλλογιστική του αγρότη δεν ήταν στατική νοσταλγία του παρελθόντος, αλλά δυναμική προετοιμασία του μέλλοντος.