Κωνσταντίνος Ν. Κανελλάκης (1840-1916): Ο αυτοδίδακτος λόγιος της Χίου και η πολύπλευρη προσφορά του στο χιακό πολιτισμό

Το Παρθεναγωγείο Νενήτων "Ο Αδαμάντιος Κοραής" έρχεται στο φως αποκλειστικά από τα στοιχεία των αδημοσίευτων χειρογράφων του Κ. Κανελλάκη. Αυτός πρωτοστάτησε το 1879 για να συσταθεί Σωματείον Φιλανθρωπικών "Ο Καλός Οδηγός" και να ιδρυθεί το σχολείο, γιατί πίστευε ότι "το απόλυτος ανάγκη να μορφωθή και το γυναικείον φύλον". Από το 1887 το χρηματοδοτούσε και είχε την ευθύνη της λειτουργίας του ο Εν Αθήναις Σύλλογος προς Διάδοσιν των ελληνικών Γραμμάτων και ο Κανελλάκης ως έφορος το διηύθυνε για σχεδόν τριάντα χρόνια με ιδιαίτερη φροντίδα. Στις τέσσερις τάξεις του φοιτούσαν μέχρι και 100 μαθήτριες κατ' έτος, στις οποίες παρέχονταν υψηλό επίπεδο γνώσεων με έμφαση στην ηθική τους καλλιέργεια. Μέσα από πλήθος επιστολών, κυρίως του Συλλόγου (6.2.1889 η πρώτη, 24.9.1915 η τελευταία) και από αντίγραφα εκθέσεων, υπομνημάτων και αναφορών, που ο ίδιος έστελνε για τα τρέχοντα και για τα μεγάλα ζητήματα που δημιουργήθηκαν, γίνονται γνωστά εκπαιδευτικά και λειτουργικά θέματα των σχολείων του τουρκοκρατούμενου ελληνισμού, όπως τα σχετικά με μαθήματα, χειροτεχνήματα, εξετάσεις, ονόματα μαθητριών και διδασκαλισσών, συμφωνητικά, αιτήματα, μισθοδοσίες, λογοδοσίες, δωρεές, καταλόγους υλικών για την οικοδόμηση του κτηρίου, πληρωμές εργατών και άλλα. Προπάντων όμως ζωντανεύει μία εποχή με τις αντιλήψεις της και τα προβλήματά της σε μία κοινότητα της Χίου στα τελευταία χρόνια της οθωμανικής κυριαρχίας και τα πρώτα μετά την απελευθέρωση.