Όταν το φως δε σβήνει

Η ανάγκη για έκφραση είναι ανθρώπινο γνώρισμα. Αυτή η ανάγκη αποκτά ιδιαίτερο ενδιαφέρον, όταν συνδυάζει την πρωτοτυπία με το ευχάριστο ή και το δυσάρεστο ξάφνιασμα των συνειδήσεων. Σε κάθε περίπτωση ενδιαφέρει το απόσταγμα σκέψεων του «συγγραφέα», διότι η όποια συγγραφή, για να έχει βαρύτητα και να είναι ποιοτική, προϋποθέτει μια μακρόχρονη κυοφορία στη σκέψη και το συναίσθημα, ώσπου να φτάσει στην έκφραση, ως έκρηξη. Ασφαλώς, σε όποιο γνωστικό αντικείμενο κι αν αναφέρεται η συγγραφή, μπορεί να συγκριθεί με μια ηφαιστειακή έκρηξη, που, όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου, δεν ελέγχεται, ούτε «δαμάζεται», αλλά σκάει «ως κεραυνός εν αιθρία», εκπλήσσοντας και «αποσβολώνοντας» την κοινή γνώμη, ή και ανατρέποντας, προκειμένου για αναμορφωτές και στοχαστές ευρύτερου διαμετρήματος, ένα πνιγηρό και «άθλιο» κατεστημένο. Η ένταση αυτή, αναφερόμενη σε υψηλό βιωματικό φορτίο, είτε αυτό αφορά ερευνητή, που προσπαθεί να εκμαιεύσει την αλήθεια, μέσα από επίμοχθες εργαστηριακές προσπάθειες, είτε αφορά καλλιτέχνη που εμπνέεται από τη χαρισματική του φύση, έχει και την ανάλογη απήχηση στο κοινό αίσθημα. Αλλά ακόμη κι αν κάποιος δεν ανήκει στις χαρισματικές φύσεις η πρωτοτυπία δεν «αλιεύεται» μέσα από «βαρύγδουπες» παραπομπές σε επιστημονικές αυθεντίες, αλλά από μία ιδιαίτερη βιωματική σχέση, του «δημιουργού» με το αντικείμενο έκφρασής του. Η πίεση που ασκεί το συσσωρευμένο βιωματικό φορτίο είναι αυτή που προκαλεί τη «διαφορά δυναμικού» από εκφραστή σε εκφραστή και παράγει το ανάλογο αισθητικό αποτέλεσμα. Ωστόσο, παρά τη γενικότερη αποδεκτή άποψη ότι: «ἕτερος ἐξ ἑτέρου σοφός τό πάλαι τε καί νῦν», οι συχνές αναφορές σε αυθεντικά μεγέθη της επιστήμης και του πνεύματος επιφέρουν στο όποιο πόνημα κάποια «ατονία», διότι επισκιάζουν την ταυτότητά του και δεν επιτρέπουν να αναδυθεί το προσωπικό στοιχείο του «Δημιουργού». Η διαπίστωση αυτή δεν αποκλείει την πλούσια βιβλιογραφία ή την αίγλη των αυθεντικών πηγών, προκειμένου να εδραιωθεί το επιστημονικό κύρος ενός έργου ή μιας έρευνας. Ωστόσο σε κάθε περίπτωση επιβλητέα η ισχύς του μέτρου, σε ό,τι αφορά τη χρήση πηγών και βοηθημάτων, για να μην «αμβλύνεται» και (για) να μην «εκφυλίζεται» η όλη προσπάθεια σε αναμηρυκασμούς τεκμηριωμένων επιστημονικών θέσεων και απόψεων. Αξιόπιστο δείγμα γραφής αποτελεί το πρότυπο του καλλιεργημένου ανθρώπου. Σ’ αυτό ακριβώς συνηγορεί η άποψη που υποστηρίζει: «όταν η ψυχή είναι μορφωμένη οι λόγοι πέφτουν από τον ουρανό και η ευγενής έκφραση ακολουθεί την ευγενή σκέψη». Σίγουρα μόρφωση δε νοείται το όποιο φορτίο γνώσεων, αλλά η πνευματική καλλιέργεια που «λαξεύει» χαρακτήρες, ενισχύει την οξύνοια και κυρίως την ανθρώπινη ευαισθησία, διότι τα ταλέντα μπορεί «να τρέφονται στη μοναξιά» αλλά «οι χαρακτήρες πλάθονται στις τρικυμίες της ζωής». Γενικεύοντας, θα υποστήριζε κάποιος ότι ένα «είδος» του γραπτού λόγου, εάν δεν ιστορεί και δεν αναμοχλεύει ανθρώπινα πάθη, εάν δεν θίγει υπαρξιακά ζητήματα, εάν δεν ανιχνεύει ή δεν αποκαθιστά την αλήθεια και «πρωτευόντως» εάν δεν εκπλήσσει και δεν ενθουσιάζει «ευρηματικά», εάν δεν αιφνιδιάζει ευχάριστα ή δυσάρεστα τον αναγνώστη, η παρουσία του, μέσα στο χρόνο, είναι «θνησιγενής». Περαίνοντας, μου αρκεί, εάν στα κείμενα του βιβλίου επαληθεύονται, σε μεγάλο ή και μικρότερο βαθμό, οι αρχές που έχουν προεκτεθεί.