Επιτραπέζιες συναντήσεις και πράγματα αφημένα

Η λογοτεχνική κριτική, η οποία αρέσκεται να δανείζεται από τη ζωγραφική ορισμένους από τους όρους της για να περιγράψει το λογοτεχνικό φαινόμενο, πολύ σπάνια χρησιμοποιεί την έκφραση «νεκρή φύση», για να ορίσει ορισμένες ομάδες αντικειμένων που εμφανίζονται εδώ και εκεί σε διάφορα λογοτεχνικά είδη, και κυρίως στο ρεαλιστικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα. Υπάρχουν «λογοτεχνικές νεκρές φύσεις»; ή είναι μόνο μια απλή ποικιλία του «τοπίου» ή του «εσωτερικού χώρου», μια καθαρή γη κανενός –no man's land– στην αφηγούμενη ιστορία, μια απλή μεγεθυντική περιγραφική παύση χωρίς ιδιαιτερότητες; Ποιο είναι το χαρακτηριστικό του «πράγματος που τίθεται» στην κίνηση της μυθοπλασίας; Το παρόν δοκίμιο επιχειρεί να οριοθετήσει το στάτους της λογοτεχνικής νεκρής φύσης ως τόπο «στενής ανάγνωσης», ως εστίαση στο κείμενο (είναι σημείο προσήλωσης του αναγνώστη μπροστά σε σταθερά πράγματα, σημείο που συγκεντρώνει και εστιάζει την προσοχή του) και ως κείμενο της εστίασης (τα οικεία και οικιακά αντικείμενα). Η νεκρή φύση είναι επίσης τόπος του πεζού, του ασήμαντου και του οικείου, τόπος μιας γοητείας-αποστροφής σε σχέση με την ανταγωνιστική εφευρετικότητα του κιτς και του υποκατάστατου, τόπος ενός προβληματισμού για την τάξη και την αταξία του κόσμου, τόπος του δισταγμού ανάμεσα στη διεύρυνση της λίστας και την εστίαση στη «λεπτομέρεια»· τόπος εκδήλωσης μιας συγκεκριμένης ειρωνείας, τόσο μοντέρνας όσο και αντι-μοντέρνας, για την ομορφιά ορισμένων ετερόκλητων συναντήσεων και αταίριαστων ασήμαντων αντικείμενων.