Στα Σφακιά του 1894

Τρείς σπουδαίοι Έλληνες, ο Αλέξανδρος Βυζάντιος, δημοσιογράφος, εκδότης της εφημερίδας "Νέα Ημέρα" της Τεργέστης, ο Ιωάννης Σκαλτσούνης, νομικός και νομοθέτης, και ο πρίγκηπας Γρηγόριος Υψηλάντης, επισκέπτονται το 1894 τα Σφακιά και συζητούν με τους Σφακιανούς πώς θα δοθεί τέρμα στην τουρκική σκλαβιά. Μαζί τους και ο Αρχιμανδρίτης Παρθένιος Κελαϊδής, γνωστός από τους αγώνες του για τη λευτεριά. Με αφορμή την περιήγηση αυτή ο συγγραφέας δίνει ένα πλήθος πληροφορίες για τη μυθολογία, την ιστορία και τις παραδόσεις, και συνθέτει μια πλήρη εικόνα του ξεχωριστού αυτού τόπου και των ηρωικών Σφακιανών. Ο συγγραφέας Σταύρος Κελαϊδής έζησε τα χρόνια 1884-1964, μια ζωή πολυτάραχη και πλούσια σε εμπειρίες. Κατά γενική ομολογία υπήρξε διαπρεπής δικηγόρος, αρχικά του Ρεθύμνου κι αργότερα των Χανίων. Παράλληλα όμως με τη δικηγορία ήταν αυτό που λέμε "πνευματικός άνθρωπος" κι "ένας σοφός", για τα τοπικά δεδομένα της εποχής του: εξέδωσε βιβλία, δημοσίευε άρθρα στον τοπικό Τύπο σχεδόν καθημερινά - ιδίως μετά τη συνταξιοδότησή του το 1954 - έδωσε πολλές και αξιόλογες διαλέξεις. Τα θέματά του είχαν σαν βάση την κρητική ιστορία και λαογραφία, αλλά και αναμνήσεις από πολέμους της περιόδου 1912-1945 στους οποίους συμμετείχε. Το βιβλίο αυτό γράφτηκε το 1960. Τα σαράντα χρόνια που πέρασαν δεν είναι ίσως πολλά. Οι αλλαγές όμως που έγιναν στην κοινωνία και τη γλώσσα υπήρξαν τόσο μεγάλες, που ο σημερινός αναγνώστης - ιδιαίτερα ο νέος - θα δυσκολευόταν να το παρακολουθήσει. Για το λόγο αυτό, αποφασίσαμε με τον ανιψιό μου Γιάννη Β. Σπανδάγο να το επανεκδώσουμε με δική μου μεταγλώττιση και λίγες επεμβάσεις στο ίδιο κείμενο, ώστε να διαδοθεί και να διαβαστεί όπως του αξίζει. Παράλληλα - φυσικά - αυτή η έκδοση αποτίει και ένα φόρο τιμής στον πατέρα και τον παππού. Στην πρώτη μορφή, το βιβλίο είχε τον τίτλο "Ένας Γέρω - παπάς". Τώρα, επιλέχθηκε "Στα Σφακιά του 1894" ως πιο αντιπροσωπευτικός του περιεχομένου. Πάρις Στ. Κελαϊδής