Ο κρητικός πόλεμος 1645-1669

Στα μέσα του 17ου αι. η Κρήτη, μετά από περίπου τετρακόσια πενήντα χρόνια κατά τα οποία έζησε ως κτήση της Βενετίας, βρέθηκε στη δίνη μιας ιδιαίτερα σκληρής πολεμικής διεκδίκησης. Η Οθωμανική αυτοκρατορία κήρυξε τον πόλεμο στη Γαληνότατη Δημοκρατία του Αδρία, επιδιώκοντας την κατάκτηση της Μεγαλονήσου. Ο πόλεμος αυτός, που ήταν ο πέμπτος κατά σειρά ενετοτουρκικός πόλεμος, άρχισε το 1645 και τελείωσε το 1669. Επεκράτησε να ονομάζεται Κρητικός Πόλεμος. Η χρονική διάρκεια του ήταν αρκετά μεγάλη ακόμη και για τα μέτρα της εποχής εκείνης. Η ιδιομορφία που σημειώνεται κατά το χρονικό αυτό διάστημα είναι ότι μόνο τα δύο πρώτα χρόνια (1645-1647) αναλώθηκαν για την κατάκτηση ολόκληρης της νήσου, ενώ τα υπόλοιπα είκοσι δύο (1647-1669) για την πολιορκία της πρωτεύουσας της, του Χάνδακα. Ο Χάνδακας παραδόθηκε στους Τούρκους τον Σεπτέμβριο του 1669. Η πτώση της Κρήτης και του Χάνδακα στους Τούρκους αναμφισβήτητα ήταν ένα σημαντικότατο γεγονός για τη Μεγαλόνησο -και όχι μόνον. Σήμαινε, εκτός των άλλων, ότι οι ισορροπίες δυνάμεων στην ανατολική Μεσόγειο, που είχαν παγιωθεί και ίσχυαν για αρκετές εκατονταετίες, τώρα άλλαζαν. Οι Οθωμανοί κυριαρχούν πλέον στην ανατολική μεσογειακή λεκάνη. Παράλληλα όμως θα υποστούν συντριπτικές ήττες από τα χριστιανικά στρατεύματα στην κεντρική Ευρώπη, οι οποίες θα ανακόψουν τις προς βορράν και προς δυσμάς επεκτατικές τους φιλοδοξίες. Η ίδια η Κρήτη, μετά από τα βίαια και με δραματική κατάληξη γεγονότα του 17ου αι., θα υποχρεωθεί, ως κατακτηθείσα περιοχή, να αλλάξει κατεύθυνση σε όλα τα επίπεδα του καθημερινού βίου της έως το 1898. Το έτος αυτά λήγει η τουρκική κατοχή και αρχίζει η ελπιδοφόρα εποχή της αυτονομίας της, που θα καταλήξει το 1913 στην ένωση της με την Ελλάδα Αλλά ποιο ήταν το κυρίαρχο στοιχείο, το στοιχείο εκείνο που έκανε τον Κρητικό Πόλεμο, εκτός των άλλων παραμέτρων, να είναι ένα τόσο σημαντικό ιστορικό συμβάν, ιδιαίτερα δε την πολιορκία του Χάνδακα -μοναδική ως προς τη διάρκεια της- να λάβει επικές διαστάσεις; Ανάλογης εμβέλειας ιστορικά συμβάντα είναι ασφαλώς πολύπλοκα, επιδέχονται διαφορετικές προσεγγίσεις και πολλές φορές είναι δυσερμήνευτα. Στην περίπτωση όμως του Κρητικού Πολέμου και της πολιορκίας του Χάνδακα αυτό που κυριαρχεί και καθορίζει την ιδιαιτερότητα τους είναι η εμπλοκή πολλών χριστιανικών κρατών από πλευράς των δυνάμεων της Δύσης, καθώς και πολλών Οθωμανικών επαρχιών υποτελών στον σουλτάνο, από πλευράς των δυνάμεων της Ανατολής. Ουσιαστικά ο πέμπτος ενετοτουρκικός πόλεμος, με αποκορύφωση τα τρία τελευταία χρόνια της πολιορκίας του Χάνδακα, προσέλαβε διαστάσεις παγκοσμίου πολέμου. Έτσι η αναμέτρηση Δύσης και Ανατολής στην Κρήτη και όλως ιδιαιτέρως στον Χάνδακα -με ό,τι αυτή συνεπαγόταν- μπορεί να θεωρηθεί το κύριο, το καθοριστικό στοιχείο ενός ιστορικού γεγονότος με τεράστια σημασία, απήχηση και πολυποίκιλες προεκτάσεις. Και το γεγονός αυτό συνέβη σε τούτη τη γωνιά του κόσμου, στον Χάνδακα. [...] (από τον πρόλογο της συγγραφέως)