Στατιστική του πληθυσμού της Κρήτης μετά διαφόρων γεωγραφικών, ιστορικών, αρχαιολογικών, εκκλησιαστικών κλτ. ειδήσεων περί της νήσου

Ο Νικόλαος Σταυράκης, πρώην Γενικός Γραμματέας της Γενικής Διοικήσεως Κρήτης και πρώην επόπτης των κρητικών τελωνείων, δημοσιεύει μία εκτενέστατη μελέτη με στατιστικές και απογραφικές πληροφορίες για την Κρήτη. Όπως ο ίδιος τονίζει, η εξακρίβωση του πραγματικού πληθυσμού της Κρήτης και ιδίως της αναλογίας μεταξύ των χριστιανών και των μουσουλμάνων κατοίκων της, είχε εξελιχθεί σε εθνολογικό ζήτημα, "τα μάλα σπουδαίον και ενδιαφέρον" για το πολιτικό μέλλον της μεγαλονήσου. Της απογραφής προτάσσεται μακροσκελής εισαγωγή με γεωγραφική και ιστορική περιγραφή της νήσου από τους προϊστορικούς χρόνους μέχρι την υπογραφή της σύμβασης της Χαλέπας (Οκτώβριος 1878) και το σουλτανικό διάταγμα του 1889, που τη συμπλήρωνε, καθώς και με στοιχεία για τη διοικητική διαίρεση και την Ορθόδοξη Εκκλησία της Κρήτης. Η απογραφή, που διεκπεραιώθηκε με εντολή της Γενικής Διοίκησης τον Οκτώβριο του 1881, κατέγραψε αναλυτικά τον πληθυσμό ανά διοικητική περιφέρεια, κατατάσσοντάς τον ανά φύλο, κοινωνική κατάσταση, επάγγελμα, θρήσκευμα και γλώσσα. Επίσης καταγράφηκαν οι αλλοδαποί (ανά εθνικότητα και ανά θρήσκευμα), τα εκπαιδευτικά ιδρύματα (χριστιανικά και μουσουλμανικά), τα μοναστήρια και οι τεκέδες, τα νοσοκομεία, οι φυλακές, οι άνδρες της χωροφυλακής και η αναλογία εγγραμμάτων και αγραμμάτων ανά επαρχία. Στο τέλος παρατίθεται αλφαβητικός πίνακας των πόλεων και των χωριών που απογράφηκαν.