Κοινωνικοοικονομικός μετασχηματισμός στην κεντροανατολική και στη νοτιοανατολική Ευρώπη μετά το 1989

Η κατάρρευση του λεγόμενου "υπαρκτού σοσιαλισμού" οδήγησε τις κοινωνίες των πρώην κεντρικά σχεδιασμένων οικονομιών σε μια διαδικασία μετάβασης προς την οικονομία της αγοράς. Η νέα φάση αυτών των κοινωνιών είναι ιδιαίτερα δύσκολη και κυρίως στην πρώτη περίοδο της μετάβασης οι συνέπειες ήταν καταστρεπτικές. Η πρώτη προσαρμογή στα νέα δεδομένα ήταν η λειτουργία των επιχειρήσεων, οι οποίες θα έπρεπε να υπάρξουν ανταγωνιστικά στο πλαίσιο της οικονομίας της αγοράς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργική καταστροφή ορισμένων απαρχαιωμένων επιχειρήσεων, οι οποίες λειτουργούσαν στο πλαίσιο των κεντρικά σχεδιασμένων οικονομιών. Κυρίαρχο ρόλο στη μετάβαση προς την οικονομία της αγοράς έπαιξε ο ίδιος ο κρατικός μηχανισμός, ο οποίος τις προηγούμενες δεκαετίες αναπαρήγαγε το μοντέλο του λεγόμενου "υπαρκτού σοσιαλισμού". Σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση του νέου κοινωνικού σχηματισμού παίζει η παλιά κυρίαρχη ελίτ, η οποία συνέβαλλε στην επιτάχυνση της κατάρρευσης του γραφειοκρατικού κρατικού μοντέλου των πρώην κεντρικά σχεδιασμένων οικονομιών από το 1985 και μετά. Παράλληλα, αναπτύσσεται και ο αστικός εκδημοκρατισμός σε ολόκληρη την κοινωνία. Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι στις νέες κοινωνίες διαμορφώνεται ένα είδος καπιταλισμού, χωρίς να έχει προηγηθεί η ύπαρξη της αστικής τάξης.