Ιστορία και ιστορικά τεκμήρια

Για τους χριστιανικούς πληθυσμούς, ανεξαρτήτως δόγματος, ο θάνατος αποτελεί την πύλη εισόδου προς την αιώνια ζωή. Από αυτή την άποψη, η διαθήκη αποτελεί, εκτός των άλλων, το διαβατήριο για τη συγκεκριμένη μετάβαση, διευθετώντας, εν όψει της αναχώρησης, ζητήματα κοσμικής αλλά και υπερκοσμικής/πνευματικής φύσεως. Έτσι, με βάση τον ελληνικό Αστικό Κώδικα, η διαθήκη "είναι η μονομερής δικαιοπραξία, με την οποία ο δικαιοπρακτών ("διαθέτης") ρυθμίζει θέματα της κληρονομικής του διαδοχής ή και ορισμένες οικογενειακές του σχέσεις"· όσον αφορά δε στις πνευματικές διευθετήσεις, αυτές επιδέχονται περαιτέρω σχολιασμό, καθώς προκύπτει και από τα παραδείγματα που προέρχονται από την Καρδιανή Τήνου. Η πρακτική σύνταξης διαθήκης παρουσίασε ευρεία διάδοση στον δυτικό κυρίως κόσμο, στη μακρά διάρκεια, τουλάχιστον ανάμεσα στα ανώτερα κοινωνικοοικονομικά υποκείμενα, τα οποία κατέφευγαν, εξάλλου, μαζικώς στον Νοτάριο (Συμβολαιογράφο) προς νομική κατοχύρωση των συναλλαγών τους. Σε ό, τι αφορά ιδιαίτερα στον ελλαδικό χώρο, που μας ενδιαφέρει, για προφανείς λόγους, εν προκειμένω, η πρακτική αυτή υιοθετήθηκε επί μακρόν σε περιοχές με λατινική/δυτική κυριαρχία ή έστω επιρροή, όπως τα Επτάνησα, η Κρήτη και τα νησιά του Αιγαίου· παράλληλα, όμως, ακολουθήθηκε και σε άλλες περιοχές, της οθωμανικής κυριαρχίας αυτές, μολονότι, στη συγκεκριμένη περίπτωση, τα διαθέσιμα νοταριακά στοιχεία (και Αρχεία) είναι σαφώς ολιγότερα, αν και αξίζει να σημειωθεί ότι στο αποτέλεσμα αυτό συνέβαλε και ο διαφορετικός, κατά τόπους, βαθμός διάσωσης αρχειακού υλικού, δεδομένο απότοκο ιστορικών πραγματικοτήτων μακράς διάρκειας αλλά και τοπικών συγκυριών. Οι διαθήκες που διερευνούμε εδώ προέρχονται από την καθολική κοινότητα Καρδιανής και απόκεινται στο Αρχείο Καθολικών Τήνου (ΑΚΤ). Οι κάτοικοι του οικισμού υπήρξαν πάντοτε διαμοιρασμένοι ανάμεσα στα δύο θρησκευτικά δόγματα (καθολικοί και ορθόδοξοι, οι πρώτοι τα 2/3 περίπου του πληθυσμού και οι υπόλοιποι ορθόδοξοι). Η Καρδιανή υπήρξε επί μακρόν βενετοκρατούμενη, όπως και το υπόλοιπο νησί της Τήνου εξάλλου (1390-1715). Η πραγματικότητα αυτή, πέραν πάσης αμφιβολίας, συνέβαλε στη δημιουργία στενής σχέσης του πληθυσμού, τουλάχιστον στις καθολικές περιοχές, με τον Δημόσιο Νοτάριο (Συμβολαιογράφο) [...]