Από τον ληστή στον αντάρτη

Τα ένοπλα κινήματα του Μεσοπολέμου υπό την ηγεσία των τεσσάρων αδελφών Γιαγά είναι ακόμα και σήμερα ζωντανά στη λαϊκή μνήμη της Σάμου. Ωστόσο, με δεδομένο τον αποσχιστικό χαρακτήρα που έλαβαν τελικά τα εν λόγω κινήματα, η επίσημη ιστοριογραφία θα τα εντάξει από νωρίς στις "σιωπές" του εθνικού αφηγήματος. Με αφετηρία το αίτημα να συμπληρωθούν οι μάλλον αποσπασματικές γνώσεις μας πάνω στην πρόσφατη ιστορία μιας νησιωτικής επαρχίας του ελλαδικού χώρου, η παρούσα μελέτη διακατέχεται από ορισμένες γνωστικές μέριμνες μεγαλύτερου θεωρητικού εύρους, οι οποίες μπορούν να συνοψιστούν στα εξής δύο ερευνητικά ερωτήματα: πρώτον, ποιοι είναι εκείνοι οι κοινωνικοί μηχανισμοί που επιτρέπουν τη μετατροπή μιας μάλλον "ατομικής" και, εντέλει, "ιδιοτελούς" μορφής ανταρσίας σε συλλογικό ένοπλο κίνημα - τη μετατροπή, με άλλα λόγια, του "ληστή" σε "αντάρτη"; Και, δεύτερον, με ποιον τρόπο μια μορφή κοινωνικής ανταρσίας που προσεγγίζει τον ιδεότυπο της πρωτόγονης ή αρχαϊκής επανάστασης (σύμφωνα με την ορολογία που εισήγαγε ο Eric Hobsbawm) μπορεί να μετασχηματιστεί σε περισσότερο νεωτερικές μορφές κοινωνικής διαμαρτυρίας;