Ιστορικές μεταφορές και μυθικές πραγματικότητες

Τον Ιανουάριο του 1779, μετά από δεκάμηνη περιπλάνηση στα νησιά Σάντουϊτς, δύο φρεγάτες του βρετανικού ναυτικού, υπό την ηγεσία του πλοιάρχου Τζέημς Κουκ, εισέπλευσαν για δεύτερη φορά στη δυτική ακτή της Χαβάης. Δέκα χιλιάδες ιθαγενείς τις υποδέχθηκαν με δώρα και τραγούδια, οδήγησαν τον πλοίαρχο στο ναό και τον περιποιήθηκαν τελετουργικά, ταυτίζοντάς τον με το θεό της γονιμότητας Λόνο. Αυτή η υποδοχή, η πιο μεγαλειώδης που είχε γίνει ποτέ σε δυτικό ταξιδιώτη στον Ειρηνικό, ολοκληρώθηκε ένα μήνα μετά με μια δραματική πράξη θεοκτονίας και θεοφαγίας: τη δολοφονία του Κουκ και τη συμβολική ιδιοποίηση του σώματός του από τους ιθαγενείς. Ο συνδυασμός της εμπεριστατωμένης ανάλυσης των ιστορικών δεδομένων με την ρηξικέλευθη ανθρωπολογική ματιά αναδεικνύει τη συνθετότητα της ιστορικής αφήγησης, και μαζί μια από τις πιο εικονοκλαστικές προσεγγίσεις σ' ό,τι αφορά την πολιτισμική συνάρθρωση των περιφερειακών κοινωνιών στο λεγόμενο "παγκόσμιο σύστημα". Όταν το 1981 πρωτοδημοσιεύτηκε η μελέτη του Μάρσαλ Σάλινς, κανένας δεν περίμενε ότι θα έδινε το έναυσμα γι' αυτό που ένας έγκυρος σχολιαστής περιέγραψε ως "μάχη για της ψυχή της ανθρωπολογίας" (Stephen Greenblatt). Πράγματι, η μελέτη δεν εξαντλείται στην πρωτότυπη ανάλυση μιας αλληλουχίας συμβάντων, διάσημων στην ιστορία της αποικιοκρατίας. Συνιστά επίσης μια θεωρητική πρόταση μεγάλης εμβέλειας: Από τη μια, παραπέμπει σ' ένα θεωρητικό ζήτημα που αποτελεί λυδία λίθο στο διάλογο ανθρωπολογίας και ιστορίας, τη σχέση ανάμεσα στις έννοιες της δομής και του συμβάντος - η ευρωπαϊκή αποικιοκρατική διείσδυση στον κόσμο των Πολυνησίων είναι καταρχήν ένα συμβάν, στην πορεία ωστόσο μετατρέπεται σε δομή. Από την άλλη, θίγει κορυφαία ζητήματα της σύγχρονης κοινωνικής σκέψης, όπως ο πολιτισμικά μεσολαβημένος χαρακτήρας της ιστορίας, η ευρωπαϊκή επέκταση, ο ιμπεριαλισμός και η παγκοσμιοποίηση, αλλά και ο γνωσιακός σχετικισμός.