Μέθοδοι εμπειρικής κοινωνικής έρευνας

Το ανά χείρας βιβλίο αποτελεί τη μετάφραση της ένατης έκδοσης ενός από τα αρτιότερα και ευρέως αναγνωρισμένα πανεπιστημιακά εγχειρίδια σχετικά με τις μεθόδους της εμπειρικής κοινωνικής έρευνας στη Γερμανία. Η μακρά και στιβαρή παράδοση των Γερμανών στο αντικείμενο της κοινωνικής έρευνας (θεωρητικής και εμπειρικής), αλλά και το γεγονός ότι στη χώρα μας τα περισσότερα αντίστοιχα μεταφρασμένα ξενόγλωσσα βιβλία είναι από την αγγλική γλώσσα (βιβλία ένθεν και εκείθεν του Ατλαντικού) καθιστούν το παρόν βιβλίο ξεχωριστό στον χώρο. Θεωρούμε ότι η διαφορετικότητά του πηγάζει από δύο κυρίως στοιχεία. Καταρχήν, σε πολλά σημεία αναδεικνύεται μια βαθιά θεωρητική θεμελίωση των θεμάτων που αναλύονται. Ο τρόπος, για παράδειγμα, με τον οποίο αναλύουν οι συγγραφείς το πώς ορίζουμε τις θεωρητικές έννοιες ή το πώς διακρίνονται οι διάφοροι τύποι εξήγησης των φαινομένων αποτελούν ένα τέτοιο στοιχείο. Αυτή η εν τω βάθει θεωρητική προσέγγιση των πραγμάτων που χαρακτηρίζει τη γερμανική σκέψη θεωρούμε ότι στην περίπτωση του παρόντος βιβλίου δημιουργεί τις απαραίτητες προϋποθέσεις για πολυ επίπεδη μελέτη. Με απλά λόγια, θεωρούμε ότι το βιβλίο αφενός συνεισφέρει σημαντικά στην κοινωνική επιστήμη και έρευνα, αφετέρου είναι κατάλληλο τόσο για τον/την προπτυχιακό/ή όσο και για τον/τη μεταπτυχιακό/ή φοιτητή/τρια. Το δεύτερο στοιχείο συνίσταται στο ότι οι συγγραφείς, από τη στιγμή που αναφέρονται στο σύνολο σχεδόν των μεθόδων εμπειρικής κοινωνικής έρευνας ποσοτικού τύπου, παρουσιάζουν τη συνολική διαδικασία μέχρι και τη στατιστική ανάλυση των δεδομένων. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να μείνουμε λίγο περισσότερο. Οι συγγραφείς υπογραμμίζουν με σαφήνεια ότι δεν καλύπτουν το σύνολο των μεθόδων της εμπειρικής κοινωνικής έρευνας, αλλά αναφέρονται μόνο σε αυτές που τελικώς δημιουργούν και αναλύουν δεδομένα επιδεχόμενα ποσοτικού τύπου ανάλυση. Η μεγάλη παράδοση των ποιοτικών μεθόδων δεν περιλαμβάνεται στο παρόν βιβλίο, καθώς κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ένα αυτόνομο εγχείρημα. Παρ’ όλα αυτά, εμφανώς υποδεικνύονται οι δυνατότητες σύζευξης μεταξύ ποσοτικών και ποιοτικών μεθόδων, κυρίως σε κοινωνικές έρευνες μεγάλης κλίμακας. Από την άλλη μεριά, η συζήτηση των τεχνικών της στατιστικής ανάλυσης των δεδομένων παρέχει στον/η φοιτητή/τρια μια πλήρη εικόνα της ερευνητικής διαδικασίας. Βεβαίως, ένα εισαγωγικό βιβλίο μεθόδων στην εμπειρική κοινωνική έρευνα δεν είναι ένα βιβλίο εισαγωγής στη στατιστική. Με αυτή την έννοια, το κεφάλαιο που αναφέρεται στην ανάλυση των δεδομένων παρέχει στον/στη φοιτητή/τρια έναν τρόπο σκέψης σχετικά με τις δυνατές τεχνικές και μεθόδους στατιστικής που μπορεί να αξιοποιήσει και κυρίως έναν τρόπο επιλογής αυτών. Πώς όμως μπορεί αυτό το βιβλίο να διαβαστεί από τον/τη φοιτητή/τρια και πώς μπορεί να αποτελέσει εγχειρίδιο διδασκαλίας για τον πανεπιστημιακό δάσκαλο; Στο σημείο αυτό οφείλουμε να κάνουμε μια διευκρίνιση. Σε καμία περίπτωση δεν επιθυμούμε ούτε και μπορούμε να προτείνουμε στους διδάσκοντες το πώς και τι να διδάξουν. Εκείνο που θέλουμε και μπορούμε είναι να προτείνουμε έναν τρόπο μελέτης στον/στη φοιτητή/τρια που τελικά θα διευκολύνει και τη διδακτική διαδικασία. Στη βάση αυτή πιστεύουμε ότι η μελέτη ενός τέτοιου βιβλίου δεν είναι κατ’ ανάγκη μια γραμμική διαδικασία. Για παράδειγμα, θα μπορούσε ένας/μια φοιτητής/τρια που δεν έχει εμβαθύνει σε θέματα μεθόδων κοινωνικής έρευνας να αποκτήσει ένα πρώτο επίπεδο κατανόησης διαβάζοντας κατά σειρά: από το 1ο Κεφάλαιο την Ενότητα 1.2, από το 3ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 3.1.1. και 3.1.2, από το 4ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 4.1. και 4.2, από το 5ο Κεφάλαιο όλο το εισαγωγικό κείμενο μέχρι την πρώτη ενότητα, από το 6ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 6.1., 6.3 και 6.4, από το 7ο Κεφάλαιο το εισαγωγικό κείμενο, από το 8ο Κεφάλαιο το εισαγωγικό του μέρος και την Ενότητα 8.1.1 και, τέλος, από το 9ο Κεφάλαιο την Ενότητα 9.1. Η μελέτη αυτής της ύλης μπορεί να ολοκληρωθεί σε δέκα ώρες και δεν απαιτεί ιδιαίτερες προηγούμενες γνώσεις. Ένας/μία προπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια που θα ήθελε να προχωρήσει σε κάπως μεγαλύτερο βάθος τη μελέτη του/της, θα μπορούσε να μελετήσει διαβάζοντας κατά σειρά. όλο το 1ο Κεφάλαιο, από το 2ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 2.3., 2.4. και 2.5, από το 3ο Κεφάλαιο την Ενότητα 3.1, από το 4ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 4.1., 4.2. και 4.3, από το 5ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 5.1. έως και 5.4, από το 6ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 6.1. έως και 6.4, από το 7ο Κεφάλαιο από το 8ο Κεφάλαιο το εισαγωγικό του μέρος και την Ενότητα 8.1.1 και, τέλος, από το 9ο Κεφάλαιο τις Ενότητες 9.1 και 9.2. Η μελέτη αυτής της ύλης μπορεί να ολοκληρωθεί σε δύο μήνες, με μία ώρα μελέτης καθημερινά. Η επιπλέον εμβάθυνση στη μελέτη για έναν/μία προπτυχιακό/ή φοιτητή/τρια θα καθοριστεί από τον/τη διδάσκοντα/ουσα. Θεωρούμε ότι ο/η μεταπτυχιακός/ή φοιτητής/τρια θα βρει στο βιβλίο αυτό είτε ένα άρτιο εισαγωγικό εγχειρίδιο είτε έναν οδηγό περαιτέρω μελέτης. Όπως προαναφέρθηκε, η εν τω βάθει θεωρητική προσέγγιση των πραγμάτων είναι ό,τι ακριβώς χρειάζεται ένας μαθητευόμενος ερευνητής, όπως είναι ο μεταπτυχιακός φοιτητής. Στο βιβλίο και ειδικότερα στο τέλος κάθε κεφαλαίου, αλλά και στις υποσημειώσεις, υπάρχουν πολλές προτάσεις περαιτέρω μελέτης. Προτάσεις ξενόγλωσσων (άρθρων και συγγραμμάτων) στη γερμανική και αγγλική γλώσσα.