Η κατασκευή της κοινής γνώμης

Στα δημοκρατικά καθεστώτα βρισκόμαστε μπροστά στην αυξανόμενη διαφοροποίηση του πολιτικού πεδίου και στην ανάπτυξη μιας νέας κατηγορίας δρώντων, όπως του πολιτικού σχολιαστή, του πολιτολόγου, του δημοσκόπου, του ειδικού στην επικοινωνία κτλ., οι οποίοι εφεξής συμμετέχουν άμεσα στο πολιτικό παιχνίδι, ο καθείς με το ίδιον συμφέρον του. Εν γένει θεωρούμε ότι τα νεότερα μέσα ενημέρωσης (κυρίως η τηλεόραση), που πληροφορούν όλο και καλύτερα τους "πολίτες", καθώς και οι τεχνολογίες που εισάγονται από τις κοινωνικές επιστήμες (όπως οι έρευνες γνώμης), που επιτρέπουν να κατανοήσουμε καλύτερα τη "λαϊκή βούληση", αποτελούν πρόοδο για τη δημοκρατία. Η κοινωνιολογική ανάλυση της πρακτικής των δημοσκοπήσεων γνώμης, των τηλεμονομαχιών και των διαδηλώσεων στην ουσία δείχνει ότι, αν όντως υπάρχει κάποια πρόοδος, αυτή κυρίως συνίσταται στην προϊούσα εκλέπτυνση των "κοινωνικών τεχνολογιών" που αποσκοπούν στο να καταστεί πιστευτό ότι δίνεται ο λόγος στο λαό. Κατά παράδοξο τρόπο, το πολιτικό πεδίο τείνει όντως να κλειστεί εκ νέου στον εαυτό του, καθώς το πολιτικό παιχνίδι αποτελεί ολοένα και περισσότερο ζήτημα ειδικών, οι οποίοι διατείνονται μεν, μέσω των δημοσκοπήσεων, ότι «βάζουν το λαό να μιλήσει», αλλά στην πραγματικότητα το κάνουν όπως ο εγγαστρίμυθος που δανείζει τη φωνή του στις μαριονέτες του. Δε χωράει αμφιβολία ότι το δημοκρατικό ιδεώδες σήμερα δεν απειλείται τόσο από τον ολοκληρωτισμό όσο από ένα είδος δημοκοπίας των ειδημόνων, που καθίσταται ολοένα και πιο επικίνδυνη, καθώς τύποις διαθέτει όλα τα εξωτερικά χαρακτηριστικά της δημοκρατίας.