Προφορική παράδοση και ομαδική δημιουργία: Το παράδειγμα του Καραγκιόζη

Το δοκίμιο αυτό προσπαθεί να φωτίσει την καλλιτεχνική δημιουργία, στον λαϊκό πολιτισμό, μελετώντας το παράδειγμα του ελληνικού Καραγκιόζη: τη διαδικασία με την οποία τα λαϊκά στρώματα του τόπου μας μετάγγισαν σ' αυτή την "ξενόφερτη" προφορική παράδοση τις δικές τους εμπειρίες και διαμόρφωσαν, σε μιαν ορισμένη ιστορική περίοδο, το δικό τους ομαδικό έργο. Αυτός είναι ο πυρήνας της εργασίας μου: ο αναγκαίος διαλεκτικός δεσμός ανάμεσα στον παραδοσιακό (προφορικό) χαρακτήρα ενός δεδομένου είδους και στον "λαϊκό" (ομαδικό) χαρακτήρα της αναδημιουργίας του. Προβληματική, θαρρώ, καίρια τόσο για να συλλάβουμε τη φύση μιας καλλιτεχνικής παραγωγής που ανήκει λίγο-πολύ στο παρελθόν, όσο και για να κοιτάξουμε από κάποια κριτική απόσταση τον γραπτό -και σήμερα μαζικό- πολιτισμό μας· τη δυσκολία του να εξασφαλίσει την αυθόρμητη δημιουργική συμμετοχή των "πολλών" στα έργα του. Έτσι, το βιβλίο τούτο φιλοδοξεί να είναι συνάμα μια πρώτη ερμηνευτική προσέγγιση στον κόσμο του Καραγκιόζη -αυτό το θέατρο των "χάρτινων ηθοποιών", πίσω από τους οποίους μιλάει όχι μόνο ο αφανής καραγκιοζοπαίχτης, αλλά και ένας αφανέστερος άλλος: ο ασύλληπτος συλλογικός δημιουργός -και μια έρευνα των προϋποθέσεων στις οποίες θεμελιώνεται η λαϊκή δημιουργικότητα· ένας στοχασμός πάνω στο παρελθόν και το παρόν της παιδείας και της ζωής μας, που γυρεύει να ανταποκριθεί στο αίτημα του ποιητή, όταν μας καλεί ... να λογαριάσουμε πως παραχωρούμε. Αυτό μου φαίνεται σήμερα επείγον. Γ. Κ.