Η κάθοδος των Ρώσων

Ἀπὸ τὸν 7ο ὡς τὸν 10ο αἰῶνα, κατὰ τίς μεγάλες σκανδιναβικὲς μεταναστεύσεις, οἱ Βίκινγκς εἰσέβαλαν στὸν χῶρο ὅπου κατοικοῦσαν οἱ Σλάβοι καὶ ἵδρυσαν δύο πολιτικὰ κέντρα, τὸ ἕνα στὸ Νόβγκοροντ καὶ τὸ ἄλλο στὸ Κίεβο. Τὸ 860 ἕνας Βίκινγκ ἡγεμόνας ἵδρυσε ἕνα κράτος μὲ πρωτεύουσα τὸ Νόβγκοροντ. Τὸ 882, ὁ διάδοχός του Ὀλὲγκ κατέλαβε τὸ Κίεβο καὶ ἐγκατέστησε ἐκεῖ τὴν πρωτεύουσά του. Ἀπὸ αὐτὴ τὴ βάση, ὁ μικτὸς σκανδιναβοσλαβικὸς πληθυσμὸς (γνωστὸς καὶ μὲ τὴν ὀνομασία Ρὼς) ἐπιχείρησε ἀρκετὲς ἐκστρατεῖες ἐναντίον τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Στὴν ἀρχή, ἡ κυρίαρχη ὁμάδα ἦταν ἡ σκανδιναβική, ἀλλὰ μέχρι τὰ μέσα τοῦ αἰῶνος ἐκσλαβίσθηκε. ὁ Σβιατοσλάβος Α’ τοῦ Κιέβου ἦταν ὁ πρῶτος ἡγεμόνας τῶν Ρὼς μὲ σλαβικὸ ὄνομα. Ἄφ΄ ὅτου, περὶ τὸ 988 ἕνας Ρῶσος ἡγεμόνας ὀνομαζόμενος Βλαδίμηρος προσηλυτίσθηκε στὸν Χριστιανισμό οἱ Σλάβοι τῆς Ρωσίας ἔγιναν ἕνα εἶδος πολιτιστικοῦ κληρονόμου τοῦ βυζαντινοῦ πολιτισμοῦ, υἱοθετῶντας τὴ θρησκεία, τὴ θεολογία, κάποιες κοινωνικὲς δομὲς καὶ τὰ κείμενα τῶν Βυζαντινῶν. Ἡ Βυζαντινὴ αὐτοκρατορία, ἡ ὁποία τὴν περίοδο τῆς ἀκμῆς της ἐκτεινόταν ἀπὸ τὸν Εὐφράτη ὡς τὴν Ἱσπανία καὶ ἀπὸ τὸν Νεῖλο ὡς τὸν Δούναβη, χρησιμοποίησε ἕνα καλὰ μελετημένο διπλωματικὸ σχέδιο στὴν περίπτωση τῶν Σλάβων γιὰ νὰ τοὺς προσεγγίσει, νὰ τοὺς ὑποτάξει (ὄχι μόνο πολιτικὰ ἀλλὰ καὶ πολιτισμικὰ) καὶ νὰ τοὺς ἀφομοιώσει ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερο. Καί μιὰ αὐτοκρατορία διακρίνεται ἀπὸ ἕνα ἐθνικὸ κράτος, ἀφοῦ ἡ πρώτη ἐπιδιώκει τὴν «ἐνσωμάτωση λαῶν στὸν πολυεθνικὸ αὐτοκρατορικὸ κορμό», ἐνῶ τὸ δεύτερο ἐπιζητά τὴν «ἐξαφάνιση ὁποιασδήποτε ἰδιαιτερότητος». Ἡ ρωσικὴ θρησκεία, ἡ τέχνη, ἡ φιλοσοφία, ἀκόμη καὶ αὐτὴ ἡ λογοτεχνία (π.χ. τὰ ἔργα τοῦ Τσέχωφ ἢ τοῦ Ντοστογιέφσκυ), εἶναι βαθιὰ ἐπηρεασμένα ἀπὸ τὸν βυζαντινὸ πολιτισμό. Αὐτὴ ἡ αἴσθηση τῆς βυζαντινῆς διακριτότητας (ἢ καλύτερα ἰδιαιτερότητας) ἐντυπώθηκε ἐπίσης ἐπάνω στὸν ἴδιο τὸν σλαβικὸ πολιτισμὸ ἕως σήμερα. Οἱ Ρῶσοι, μάλιστα, ἔνιωθαν τόσο ἔντονα αὐτὴ τὴν πολιτιστικὴ σύνδεση μὲ τὴ μεγάλη αὐτοκρατορία τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὥστε χωρὶς δεύτερη σκέψη θεώρησαν τοὺς ἑαυτούς τους κληρονόμους τοῦ Βυζαντίου, ὅταν αὐτὸ κατέρρευσε τὸν Μάϊο τοῦ 1453. Οἱ ἴδιοι οἱ Ρῶσοι ἡγεμόνες ὑἱοθέτησαν τὸν τίτλο «Καῖσαρ», τίτλος ποὺ ἀποδιδόταν στοὺς Ρωμαίους καὶ τοὺς Βυζαντινοὺς αὐτοκράτορες καὶ ἀπεκλήθησαν Τσάροι. Ἐτσι ἐνέταξαν τοὺς ἑαυτούς τους σὲ μιὰ πολιτισμικὴ καὶ ἱστορικὴ τροχιὰ ἡ ὁποία ἄρχισε μὲ τὴ Ρωμαϊκὴ αὐτοκρατορία.