Αρτάκη, Σύντομη ιστορία

Φέρνοντας στο φως το έργο του Κωνσταντίνου Μακρή (1850-1920), με τις συμπληρώσεις του γιου του Ιπποκράτη (1883-1967), οι δύο φιλόπονοι επιμελητές των χειρογράφων τους δεν μας προσφέρουν μόνο ένα αξιανάγνωστο βιβλίο, αλλά μαζί κι ένα έξοχο δείγμα μικροϊστορίας που παρακολουθεί την καθημερινότητα και τις επιτεύξεις μιας εύρωστης ελληνικής κοινότητας της Μικράς Ασίας από την αρχαιότητα μέχρι την καταστροφή του 1922 και την εγκατάσταση των προσφυγών της στη Νέα Αρτάκη. Γεωγραφικές, αρχαιολογικές, λαογραφικές και κοινωνιολογικές παρατηρήσεις, στοιχεία για τη συμβίωση των κοινοτήτων της Κυζικηνής χερσονήσου, ο ενθουσιασμός από την είσοδος του ελληνικού στρατού το 1920, η τραγική κατάληξη και ο εκπατρισμός όλα καταγράφονται παραδειγματικά σ' ένα βιβλίο που δείχνει τι εθνικός πλούτος ήταν ο μικρασιατικός και ευρύτερα ο μείζων ελληνισμός και πόσα άδοξα συρρικνώθηκε περιοριζόμενος στην μητροπολιτική Ελλάδα. Ο Ιωάννης Ρίζος και ο Πέτρος Ποδάρας εργάστηκαν υποδειγματικά: οργάνωσαν το υλικό του βιβλίου ξεδιαλέγοντας από ένα ευρύτερο σώμα τα αποσπάσματα εκείνα που αναφέρονταν ειδικά στην Αρτάκη, εμπλούτισαν το κείμενο με αδημοσίευτο φωτογραφικό υλικό, πρόσθεσαν υποσημειώσεις, παραρτήματα και επεξηγηματικά βιογραφικά σημειώματα φωτίζοντας ιδανικά τη ζωή μιας απ' τι πολλές χαμένες πατρίδες μας. Δημήτρης Αγγελής