Αυτόματο

Ναυτική περιπέτεια, ιστορικό μυθιστόρημα, μυητικό ταξίδι; Το "Αυτόματο" χαρακτηρίστηκε ως ένα από τα καλύτερα μεταμοντέρνα μυθιστορήματα των τελευταίων χρόνων. Η υπόθεση περιστρέφεται γύρω από την ύπαρξη μιας μεταλλικής κούκλας με μορφή πολεμιστή του 16ου αιώνα που ανακαλύφθηκε τυχαία σε ένα ξεχασμένο νησί στο στενό του Μαγγελάνου. Στην πραγματικότητα το μυθιστόρημα του Ορτέγα είναι ένα αριστοτεχνικό αμάλγαμα λογοτεχνικών ειδών όπου κινητήρια δύναμη του μηχανισμού της αφήγησης μοιάζει να είναι η ίδια η λογοτεχνία. Από τις σελίδες του Αυτόματου περνούν ο Αόρατος Άνθρωπος του Γουέλς, ο Πεσσόα και οι πολλαπλές ζωές του, οι ταραγμένες θάλασσες του Κόνραντ, τα νησιά του Μέλβιλ, του Στίβενσον και του Βερν, οι πτήσεις του Σεν Εξιπερί, ο παπαγάλος του Φλομπέρ, το άλμπατρος του Μποντλέρ, τα θλιβερά λιμάνια του Μοράν, ο Μαγγελάνος κι ο Οδυσσέας στο δρόμο για την Ιθάκη. Μεταφορά της ίδιας της ζωής, το ταξίδι στην άκρη του κόσμου που περιγράφεται στο "Αυτόματο" καθορίζεται από μικρές και μεγάλες συναντήσεις με ανθρώπους αλλά κυρίως με βιβλία. Στη Νήσο Ντεσολασιόν, τελευταίο νησί στον Πορθμό του Μαγγελάνου, η Γκρασιέλα Πάβικ ανακάλυψε ένα παράξενο μεταλλικό αντικείμενο με τη μορφή τρομερού πολεμιστή, μοναδικό κομμάτι ενός ψεύτικου στρατού "αυτομάτων" που ο Σαρμιέντο ντε Γκαμπόα είχε μεταφέρει εκεί, κατόπιν εντολής του Φίλιππου Β΄της Ισπανίας, για να απωθεί τις πειρατικές επιθέσεις. Το ίδιο αυτόματο εικονίζεται σε μια φωτογραφία της δεκαετίας του '20 μαζί με τους παππούδες του Όλιβερ Γκρίφιν, σε ένα ταξίδι τους στο Πούντα Αρένας. Αυτό το αντικείμενο θα παρακινήσει τον Γκρίφιν, άνθρωπο παθιασμένο με την έννοια της αφάνειας, να ταξιδέψει στα τέλη του 20ού αιώνα μέχρι το στενό του Μαγγελάνου, για να ανασυνθέσει μια ιστορία που συνδέει μυστηριωδώς τη ζωή του με την εμφάνιση του αυτόματου και τους μάγους Μελβίκιο και Λεβ, που έζησαν στην Πράγα τον 16ο αιώνα. Θα μπορούσε να είναι μια θαλασσινή περιπέτεια με ιστορικό φόντο που περιέχει στοιχεία από την Οδύσσεια, τον Μέλβιλ, τον Κόνραντ, τον Ιούλιο Βερν, τον Στίβενσον, τον Πεσόα, τον Μποντλέρ, τον Φλομπέρ και δεκάδες άλλους. Στην πραγματικότητα, το μυθιστόρημα του Ορτέγα είναι ένα αριστοτεχνικό αμάλγαμα λογοτεχνικών ειδών, όπου κινητήρια δύναμη του μηχανισμού της αφήγησης μοιάζει να είναι η ίδια η λογοτεχνία. Μεταφορά της ίδιας της ζωής, το ταξίδι στην άκρη του κόσμου που περιγράφεται στο "Αυτόματο" καθορίζεται από μικρές και μεγάλες συναντήσεις με ανθρώπους αλλά κυρίως με βιβλία.