Οι Ιατροί στην παλιγγενεσία

Το ανά χείρας πόνημα αποτελεί το αποτέλεσμα μιας πολύχρονης ενασχόλησης με τα ιατρικά του Αγώνα. Διαίρεσα την ύλη του βιβλίου σε δύο μέρη. Στο πρώτο μέρος συγκέντρωσα ό,τι σχετίζεται με τα ιατρικά δρώμενα της Επανάστασης. Με αφορμή ένα κείμενο, μια φράση, μια στιγμή από τον Ιερό Αγώνα, σχημάτισα αυτόνομα κεφάλαια που παρουσιάζουν συνοπτικά την πολυποίκιλη συμμετοχή των γιατρών στα προεπαναστατικά και επαναστατικά γεγονότα. Αφιέρωσα πολλές σελίδες του βιβλίου, προκειμένου να παρουσιάσω τους χώρους στους οποίους πραγματοποιήθηκε ο αγώνας των γιατρών, καθώς και τα μέσα και τους τρόπους που χρησιμοποίησαν για την περίθαλψη των τραυματιών. Οι γιατροί όμως δεν προσέφεραν μόνον ιατρικές υπηρεσίες. Τόσο προεπαναστατικά όσο και κατά τη διάρκεια της Εθνεγερσίας, οι γιατροί έδρασαν ως διαφωτιστές, ως πολιτικοί, ως οργανωτές σχολείων, ως δάσκαλοι. Κεφάλαια του βιβλίου στο πρώτο μέρος παρουσιάζουν και αυτή τη βασική δραστηριότητα των γιατρών. Στο πρώτο μέρος της μελέτης επίσης, γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί συνοπτικά η επιστημονική Ιατρική των αρχών του 19ου αιώνα, καθώς και η εμπειρική Ιατρική, και ιδιαίτερα η Χειρουργική, που ασκούσαν τότε οι αυτοδίδακτοι πρακτικοί χειρουργοί. Το δεύτερο μέρος του βιβλίου είναι ένα λεξικό με τα ονόματα των γιατρών που έλαβαν μέρος στον Αγώνα για την Παλιγγενεσία. Στο λεξικό συμπεριέλαβα όλους όσοι τεκμηριωμένα έδρασαν για την υπόθεση του μεγάλου ξεσηκωμού για την ανεξαρτησία. Κατέγραψα τους γιατρούς και τους φοιτητές της Ιατρικής που βρέθηκαν στο πλευρό του εθνεγέρτη και πρωτομάρτυρα της λευτεριάς Ρήγα Βελεστινλή, έως και τους γιατρούς συνεργάτες του πρώτου Κυβερνήτη της Ελλάδος, του Ιωάννη Καποδίστρια. Συμπεριέλαβα, επίσης, τους γιατρούς μέλη της Φιλικής Εταιρείας που προετοίμασε την Επανάσταση, τους γιατρούς που εργάστηκαν ως διαφωτιστές του Γένους, τους γιατρούς που έδρασαν ως δάσκαλοι, πολιτικοί, καθοδηγητές, διπλωμάτες ή χορηγοί κατά τη διάρκεια του Ιερού Αγώνα. Και βέβαια, όλους όσοι έδρασαν, «με το κορμί των και με την επιστήμην των», όπως έγραψαν χαρακτηριστικά οι δημογέροντες του Μεσολογγίου για τους αγωνιστές γιατρούς που πολεμούσαν και ταυτόχρονα γιάτρευαν τους πληγωμένους ή προσπαθούσαν να θεραπεύσουν τα θύματα των επιδημιών. Πρόθεσή μου ήταν, στο λεξικό, όπως άλλωστε και σε κάθε σελίδα του βιβλίου, ό,τι αναφέρεται, να τεκμηριώνεται από διασταυρωμένες και αξιόπιστες πηγές. Επίσης, φρόντισα να αποφύγω διπλοεγγεγραμμένα ονόματα, καθώς και ατεκμηρίωτες πληροφορίες στα βιογραφικά σημειώματα που σχημάτισα. Ο αναγνώστης θα κρίνει πόσο ικανοποιητικά ανταποκρίθηκα. Αρκετά από τα πρόσωπα που αναγράφονται στο λεξικό είναι γνωστά από την ιστοριογραφία μας και για αρκετά από αυτά υπάρχουν δημοσιευμένα βιβλία και άρθρα. Όμως, οι πολλοί, οι αφανείς, οι απλοί αγωνιστές γιατροί, Έλληνες και ξένοι, πτυχιούχοι πανεπιστημίων ή αυτοδίδακτοι εμπειρικοί γιατροί, όλοι αυτοί που πάλεψαν για να θεραπεύσουν τους τραυματίες του πολύχρονου Αγώνα, να περιθάλψουν τα θύματα των επιδημιών, να προσφέρουν υγειονομικές υπηρεσίες στους αμάχους και τους πρόσφυγες, όλοι αυτοί οι άγνωστοι βρίσκονται «θαμμένοι» και ξεχασμένοι στα έγγραφα, στις εφημερίδες, στα απομνημονεύματα των συναγωνιστών τους και ζητούν και αυτοί την προσοχή μας, γιατί και αυτοί έδωσαν «το κατά δύναμιν» στον μεγάλο ξεσηκωμό, ενώ πολλοί από αυτούς έδωσαν και τη ζωή τους. [...] (Απόσπασμα από τον πρόλογο του συγγραφέα)