Ο στενός δρόμος προς τα βάθη του βορρά

"Ο στενός δρόμος προς τα βάθη του βορρά" (Όκου νο Χοσόμιτσι), το τελευταίο και αριστοτεχνικότερο έργο του κορυφαίου Ιάπωνα ποιητή Ματσούο Μπασό (1644-1694), θεωρείται ένα από τα αριστουργήματα της κλασικής ιαπωνικής λογοτεχνίας. Πρόκειται για ταξιδιωτικό ημερολόγιο γραμμένο στο πνεύμα του χαϊκάι, στο οποίο πρόζα και ποίηση συνυφαίνονται αρμονικά σε ενιαίο ποιητικό σύνολο, ανανεώνοντας την παραδοσιακή ταξιδιωτική λογοτεχνία. Θέμα του είναι το μεγάλο, διάρκειας πέντε μηνών, ταξίδι που έκανε ο Μπασό, το τελευταίο από μια σειρά ταξίδια του στην ιαπωνική ενδοχώρα τα ύστερα δέκα χρόνια της ζωής του. Ο Μπασό, καταξιωμένος δάσκαλος του χαϊκάι, ξεκίνησε, σε ώριμη ηλικία και με εξασθενημένη υγεία, την άνοιξη του 1689 από την πρωτεύουσα Εντό (Τόκυο) μαζί με τον μαθητή του Σόρα για το πιο μακρινό και επίπονο ταξίδι στις σχεδόν ανεξερεύνητες επαρχίες του ιαπωνικού Βορρά και στη δυτική ακτή της Ιαπωνικής Θάλασσας. Το ταξίδι αυτό, ποιητικό και με βαθύ πνευματικό περιεχόμενο, εμπεριέχει την αναζήτηση του παρελθόντος και τη σύνδεση μαζί του, μέσω της επίσκεψης σε μέρη που ύμνησαν παλιοί δάσκαλοι και ποιητές. Ωστόσο ο ταξιδευτής-ποιητής του Όκου νο Χοσόμιτσι δεν αναζητά απλώς τα ίχνη της τέχνης των παλιών· αναζητά εκείνο που και οι παλιοί αναζητούσαν, την "αλήθεια της ποιητικής τέχνης", καθώς και τη διαμόρφωση μιας νέας ποιητικής του χαϊκάι, έτσι που να είναι ταυτόχρονα ποίηση ορθόδοξη και ανορθόδοξη, παλιά και νέα, σταθερή και συνεχώς μεταβαλλόμενη, να στηρίζεται στις κλασικές αξίες και να εμπλέκεται με το απλό και καθημερινό. Γι’ αυτό άλλωστε ταξιδεύοντας θα ανανεώσει τη λογοτεχνική μνήμη, θα επαναχαρτογραφήσει το τοπίο και θα επαναπροσδιορίσει την ίδια την έννοια του ταξιδιού και την ποιητική του ουσία. Το Όκου νο Χοσόμιτσι διαμορφώνει μια νέα αντίληψη για το ταξίδι ως πρωταρχικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης, σύμφωνα με την οποία «ζωή είναι το ταξίδι, το ταξίδι είναι σπίτι». Ο Μπασό ολοκλήρωσε το έργο λίγο πριν το θάνατό του, ύστερα από αλλεπάλληλες διορθώσεις και επιμέλεια τεσσάρων ετών. Στόχος του ήταν να εξασφαλίσει ενότητα, βάθος και ουσία μέσω της πυκνότητας και των πολλαπλών εναλλαγών στο ύφος, στη γλώσσα και στο περιεχόμενο, διαμορφώνοντας ένα συγκεκριμένο ποιητικό και ταξιδιωτικό πρότυπο για τους μαθητές του και τη μελλοντική προοπτική του χαϊκάι.