Η μεταρρύθμιση ως ιστορική και εκκλησιολογική πρόκληση

Ο Δοσίθεος (Αράχωβα της Πελοποννήσου, 31 Μαΐου 1641 –Κωνσταντινούπολη, 7 Φεβρουαρίου 1707) διετέλεσε Πατριάρχης Ιεροσολύμων για τριάντα οκτώ χρόνια. Υπήρξε εξέχουσα και σπουδαία προσωπικότητα του 17ου αιώνα για ολόκληρη την Ορθοδοξία λόγω των εκκλησιαστικών και ποιμαντικών του δράσεων. Σε δογματικό-θεολογικό επίπεδο αντιμετώπισε τα προκλητικά ζητήματα των Καλβινιστών, τα οποία ταλάνιζαν τον ορθόδοξο κόσμο από την εποχή του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Κυρίλλου Λουκάρεως (†1638) και απειλούσαν να αλλοιώσουν την ορθόδοξη χριστιανική πίστη. Το 1672, με την ευκαιρία των θυρανοιξίων του Ι. Ναoύ της Γεννήσεως στην Βηθλεέμ, συγκάλεσε την πολύκροτη Ενδημούσα Σύνοδο στην Ιερουσαλήμ, όπου εξέδωσε την περίφημη «‛Ομολογία Πίστεως», η οποία διασαφήνιζε την ορθόδοξη διδασκαλία, παρείχε ορισμένες αδιάσειστες αποδείξεις σχετικά με το ασυμβίβαστο του Καλβινισμού και της Ορθοδοξίας και αποτελεί, ακόμα και σήμερα, σπουδαιότατο και επίσημο συμβολικό βιβλίο της Ορθοδόξου Εκκλησίας. Η Σύνοδος των Ιεροσολύμων έλαβε χώρα σε ένα πλαίσιο ισχυρών αντιπαραθέσεων, στο οποίο όχι μόνο οι δυτικές δυνάμεις αντιμάχονταν η μία την άλλη, αλλά και οι Ανατολικές Εκκλησίες μάχονταν για το ζήτημα του ελέγχου των Αγίων Τόπων. Χωρίς αμφιβολία είναι η πιο σημαντική Σύνοδος στη σύγχρονη ιστορία της Ανατολικής Εκκλησίας και μπορεί άνετα να αντιπαραβληθεί με τη Σύνοδο του Τριδέντου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, καθώς και οι δύο Σύνοδοι καθόρισαν το δογματικό καθεστώς των Εκκλησιών που εκπροσωπούσαν και καταδίκασαν τις πεποιθήσεις και διδαχές του Προτεσταντισμού.