Ουτοπίες δικαιοσύνης

Ποια είναι τα όρια της μυθοπλασίας; Από την εποχή του Πλάτωνος δεν έπαψε να συζητιέται το ερώτημα αυτό. Ποια είναι, αλήθεια, τα όρια της ουτοπικής φαντασίας; Θα διακρίνουμε ανάμεσα στην ευτοπική και την δυστοπική φαντασία. Η ευτοπική φαντασία δεν γνωρίζει όρια. Κανείς δεν μπορεί να ανακόψει τα λευκά φτερά της φαντασίας να αναζητούν το όνειρο για μια ολοένα καλύτερη κοινωνία, για μια ιδεατή πολιτεία ανθρώπινης δικαιοσύνης. Το ίδιο -παραδόξως- ισχύει και για την δυστοπική φαντασία. Γιατί ποιος μπορεί, πράγματι, να απαγορεύσει στην φαντασία να παράγει ακόμη και “τέρατα”; Κανείς! Εκείνο, όμως, που μπορεί κανείς είναι να εμποδίσει την φαντασία να γίνει πραγματικότητα· να εμποδίσει τα “τέρατα” από πλάσματα της φαντασίας να αποκτήσουν -σαν τον Φραγκενστάιν- ζωή και να στραφούν εναντίον του δημιουργού τους· να εμποδίσει τους “κροκόδειλους” και τους “καρχαρίες” από κυρίαρχα στοιχεία της φύσεως να γίνουν ρυθμιστικοί παράγοντες της κοινωνίας των ανθρώπων. Γι’ αυτό ο άνθρωπος πρέπει την κρίσιμη στιγμή να παρέμβει· “το φυτίλι που καίγεται πρέπει να κοπεί, προτού η σπίθα αγγίξει τον δυναμίτη”, έχει πει ο διορατικός W. Benjamin. Ποια θα είναι η έκβαση, δεν το γνωρίζουμε· ο χάρτης του μέλλοντος είναι δυσανάγνωστος. Δεν ξέρουμε ποια από τις δύο μορφές ουτοπικής δικαιοσύνης θα επικρατήσει: η αισιόδοξη, ή η απαισιόδοξη; “΄Αδηλον παντί ή τω θεώ”. Εμείς θα θέλαμε -και θέλουμε- να είμαστε αισιόδοξοι.